Sfinx uit de Grieks-Romeinse tijd
Naast de piramides van Gizeh, zo’n twintig kilometer zuidwestelijk van Caïro, houdt de Grote Sfinx al eeuwenlang onverstoorbaar de wacht. Hij is de bekendste sfinx. En ook de oudste. Het hybride bouwwerk is tegelijk met de piramides omstreeks 2500 v.Chr. in de woestijn verrezen.
Betekenis van de sfinx
Wat was zijn betekenis? De sfinx vormde de belichaming van de farao. Hij symboliseerde de verbinding tussen grote lichamelijke kracht (het leeuwenlichaam) en de macht van het denkvermogen (het mensenhoofd). Bij Gizeh zien we een liggende sfinx, het oudste en meest voorkomende type, maar in het oude Egypte hadden sfinxen ook andere gedaanten en functies: de sfinx die de vijand vertrapt, en de vrouwelijke sfinx. De liggende sfinx heeft een onheil afwerende functie. Het type is in lange rijen te vinden voor de toegangspoorten van tempels en paleizen zoals bijvoorbeeld in Karnak. Ze bewaken de toegang en weren het kwaad af. Sfinxen komen ook in andere culturen voor, zoals in de Assyrische en Babylonische kunst (omstreeks 2000 v.Chr. in grofweg het huidige Irak), in de Mesopotamische cultuur en in de Griekse mythologie. Hun gedaante is vaak anders, maar hun betekenis is vaak dezelfde als die van de Egyptische sfinx die de vijand vertrapt.
Liggende sfinx
De sfinx op de tweede afbeelding draagt het verenkleed van Horus, de godenzoon van Osiris en Isis. Horus was de valkgod waarvan de farao volgens de Egyptenaren de personificatie was. De sfinx is dus net als de farao een actieve bewaker van het land, die vijanden doodt. Deze sfinx uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden is afkomstig uit de Romeinse tijd. Hij is gemaakt van kalksteen en nogal ruw afgewerkt. Vermoedelijk heeft er oorspronkelijk een laag gips overheen gezeten.
Mogelijk Ptolemaesche prinses
Vrouwelijke sfinxen komen in Egypte nauwelijks voor. Ze zijn wel gevonden op afbeeldingen. Het beeldje op de eerste afbeelding is vervaardigd uit wit grofkorrelig marmer en heeft een gespierde, strakke vorm. De borsten komen krachtig naar voren, de vleugels steken schuin naar achteren en krullen aan de uiteinden op. Om de hals hangt een sieraad. Het opgeheven gelaat heeft fijne, aristocratische trekken. Het haar is in het midden gescheiden en op het achterhoofd gebundeld in een wrong. Op het hoofd zijn nog de resten te zien van een hoofddeksel (polos). Mogelijk stelt het beeldje een prinses voor van het Ptolemaesche hof ten tijde van de Grieks-Romeinse overheersing van Egypte (332-30 v.Chr.).
