De bronzen kop van Harpokrates is een topstuk uit de Derde Tussenperiode (1076-723 v.Chr.), een woelige tijd waarin Egypte politiek verdeeld raakte tussen de farao’s in de deltastad Tanis en de machtige hogepriesters van de god Amon in het zuiden. De Egyptische metaalindustrie stond in die tijd op een zeer hoog niveau. Dat is te zien aan de prachtige gouden sieraden en dodenmaskers die in de koningsgraven van Tanis zijn gevonden, en aan de zilveren lijkkisten van de koningen Psoesennes I (1040-993 v.Chr.) en Sjesjonk (ca. 890 v.Chr.). De bronsgieters wisten een hoge mate van verfijning te bereiken met de toepassing van inlegwerk in edelmetaal en halfedelsteen. De kop van Harpokrates is daar een goed voorbeeld van.

Masker uit twee onderdelen

De bronskop bestaat uit twee apart gegoten, holle onderdelen (masker en hoofddoek) en vormt een fragment van een samengestelde godenfiguur. Het masker laat een in grote vlakken gemodelleerde kop zien met een brede neus en een glimlach op de scherp omlijnde lippen. De grote ogen en wenkbrauwen zijn verdiept en moeten ooit gevuld zijn geweest met inlegwerk. De grote oren hebben doorboorde oorlellen voor het aanbrengen van sieraden. De kop heeft een jeugdig voorkomen en mist een baard. Het gezichtsoppervlak is met kleine ingekerfde lijntjes ruw gemaakt, vermoedelijk om een goede hechting te verkrijgen voor een laag bladgoud. Op de onderrand van het linkeroog is nog een klein stukje goud zichtbaar.

Koninklijke hoofddoek

Aan de bovenkant van het gezicht is een uitstekende steun gemaakt waarover de apart gegoten hoofddoek past. Met een pin kunnen ze perfect aan elkaar worden bevestigd. Bij het linkeroor heeft de bronsgieter wat materiaal weggevijld om de hoofddoek goed te laten aansluiten. Het is een koninklijke hoofddoek of nemes, die met twee gesteven zijpanden over de schouders naar voren valt en op de rug in een samengebonden staartje eindigt. De kenmerkende strepen van de doek waren gemaakt als inlegwerk (van steen, glas of faience = geglazuurd aardewerk).

Portret van Horus-het-kind

Op het voorhoofd kronkelt een cobra of ureausslang waarvan de apart gegoten kop (wellicht ook van goud) verloren is gegaan. De slang symboliseert de verblindende en kwaad werende werking van de zon. Boven op het hoofd staat een diadeem van nog eens dertien ureausslangen. Aan de rechterslaap zit een vierkant gat waarin een zogenoemde jeugdlok moet hebben gezeten. Daaruit is opgemaakt dat de kop een portret moet zijn van Horus-het-kind (Grieks: Harpokrates). Horus werd door de godin Isis gebaard om haar vermoorde echtgenoot Osiris te wreken. En dat deed hij. Na een beslissend tweegevecht met Seth, de broer en moordenaar van zijn vader, werd hij de legitieme troonopvolger van Egypte.

• Kijk voor (meer)afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website