Bakken en brouwen
Egyptische beelden of modellen laten ons vaak zien hoe het productieproces van levensmiddelen en andere dagelijkse activiteiten er vroeger uitzagen. In het Middenrijk (1980-1760 v.Chr.) werden zulke modellen rondom en soms op de mummiekist in het graf geplaatst. Zo kon de overledene in het hiernamaals voor eeuwig over voedsel beschikken, in dit geval brood en bier. De eerste afbeelding (Middenrijk, 1900 v.Chr., 50 centimeter breed) toont het productieproces van bier. In het tweede groepsmodel (Middenrijk, 1900 v.Chr., 33 centimeter breed) zien we bakkers aan het werk.
Groepsmodellen
De beschilderde, houten groepsmodellen van dienaren van de dode werden meestal in de buurt van de beelden van hun meester neergezet. Ze zijn de opvolgers van de individuele, meest van kalksteen gemaakte beeldjes uit het Oude Rijk (2543-2120 v.Chr.) en vooral van de eindeloze reeksen personeelsleden en andere ondergeschikten die te zien zijn op de reliëfs van de kapellen van de mastaba’s (een mastaba is een graf en betekent ‘bank’). In een gebied dat zich uitstrekt van Sakkara, zo’n dertig kilometer zuidwestelijk van Caïro, tot het noordelijk gelegen Aswan, zijn tientallen modellen van dienaren teruggevonden in rotsgraven. Het zijn groepen van slagers, bakkers, bierbrouwers, meubelmakers, veehouders en vissers, maar ook modellen van schepen met bemanning, gebouwen en zelfs van complete legers.
Bierbrouwersmodel
Tot de meest uitgebeelde onderwerpen behoort de bereiding van brood en bier, het basisvoedsel in het oude Egypte – en ook het loon waarmee arbeiders werden betaald. Bierkruiken en afbeeldingen van stukken brood komen vanaf de prehistorie in de graven voor. Het grote bierbrouwersmodel in Leiden laat de verschillende fasen van de bierproductie zien. Uit gerst wordt eerst brooddeeg gekneed. Daarvan bakken de brouwers kegelvormige broden in aardewerk op vuur. De broden worden geweekt in water waaraan zoetstoffen, bijvoorbeeld dadels, zijn toegevoegd. Vervolgens moet de massa gisten. Het gegiste product wordt gefilterd boven een groot vat en het bier wordt overgegoten in grote kruiken van aardewerk. De kruiken worden afgesloten met een stop van klei waarin het zegel van de brouwerij wordt gedrukt. Modellen als dit zijn sober uitgevoerd, maar zijn tegelijk ook levendig in hun voorwerpen en figuren. Het gebruik van rode, gele en witte verf voor de figuren en rode en zwarte verf voor de biervaten maken het stuk tot een realistisch tafereel.
Bakkers
Bij het model van de bakkers zien we dragers met meelzakken afdalen van een trapje in de werkruimte, kennelijk om een voorraad gerstemeel aan te leggen. In een hoek worden broden gebakken. Een man in een lange witte rok draagt een groot vat waarop een kleinere pot staat. Aan het einde van het Middenrijk verdwenen de modellen uit de graven. Een nieuw soort beelden van dienaren nam hun plaats in: de shabtis (of oesjebti’s).
