Bronzen schildplaat uit Luristan
Het fraaiste stuk uit de collectie Luristan-bronzen van het Rijksmuseum van Oudheden is ongetwijfeld deze bronzen umbo, de schildknop, of centrale sierplaat op de buitenzijde van een houten schild. De schijf toont een gedreven en gegraveerd fries met een verfijnd uitgewerkt beeldverhaal in verschillende voorstellingen. In het midden bevindt zich een knop, versierd met bloemmotieven en guirlandes. Rondom de knop zijn twee taferelen afgebeeld: aan de bovenzijde een levendige jachtscène, aan de onderzijde een voorstelling van het hof.
De hoofdfiguur is een koning, gezeten op een rijk geornamenteerde troon. De vorst heeft een forse baard en lang, krullend haar tot op de schouder. Hij draagt een tot op de enkels vallend gewaad met korte mouwen, versierd langs de zomen. Het kleed toont bovendien een weefsel- of stikselpatroon van steeds drie stippen. Zijn linkerarm rust op de leuning van de troon, de rechterarm is opgeheven. Hij ontvangt twee onderdanen die een stier en een drietal steenbokken aan hem voorleiden.
De twee mannen, waarvan de een baardloos is en de ander een korte, ronde baard draagt, hebben het haar, net als dat van de vorst, gemodelleerd in krullen, die in een brede bos uitmonden op de schouder. Ook hun kleding lijkt op die van de man op de troon, zij het dat de gewaden minder rijk versierd zijn. Om het middel dragen de mannen een dubbele riem. De baardloze persoon steunt op een boog die hij in de rechterhand draagt, terwijl hij met de linkerhand een steenbok bij de horens houdt. Achter hem staat een man die met de ene hand een stier, met de opgeheven andere hand een steenbok gevat heeft. Deze steenbok richt zich hoog op de achterpoten op. Onder hem is een vrijlopend bokje afgebeeld.
Achter de koning staat nog een baardloze man, met een kleding en kapsel identiek aan dat van de beide dienaren vóór de koning. De man laat de rechterarm los langs het lichaam hangen, terwijl hij met de linkerhand steunt op een niet nader te identificeren object, mogelijk een omgekeerde waaier of parasol. Ongetwijfeld hebben we hier te maken met een van de hovelingen of kamerheren van de koning.
De jachtscène naast het hoftafereel toont, in het midden, een leeuw met opengesperde muil en rechtopstaande op de achterpoten. Voor de leeuw knielt een boogschutter die op de leeuw aanlegt. Tussen de leeuw en boogschutter is zeer waarschijnlijk een plant schematisch weergegeven. Achter de leeuw nadert een stier, bereden (let op het zadeldoek) door een man met lange baard, die zich met de rechterhand aan het nekvel van de stier vasthoudt en in de linkerhand een bijl omklemt. De man lijkt op de leeuw in te hakken. De bijl is van een type dat kenmerkend is voor de bronscultuur van Luristan: een sterk gekromd blad en een huls afgewerkt met een rij van puntige pennen.
De jachtvoorstelling wordt zeer levendig weergegeven, met een opmerkelijke aandacht voor details. De poten van de stier en de uitgestoken klauwen van de leeuw zijn nauwkeurig aangegeven, net als de fraai gemodelleerde koppen van deze beesten. De rondingen op de benen van de boogschutter illustreren mogelijk eveneens spieren en de knieschijven. Het kan ook zijn dat een soort van beenbescherming bedoeld wordt. De boogschutter is baardloos en lijkt gekleed te zijn in een kort gewaad met gedecoreerde zoom, dat reikt tot op de heupen. Het kleed valt open aan de voorzijde (onder de gordel) en toont een soort van onderkleding of brede kwast. De man gezeten op de stier doet qua haar-, baard- en klederdracht sterk denken aan de koning op de troon.
Het fries wordt aan de buitenzijde omlijst door een gevlochten band. Langs de rand bevindt zich een smalle, ongeveer anderhalve centimeter brede, onversierde zone. Aan weerszijden (beneden links en boven rechts) is deze onversierde randzone doorboord met een tweetal, dicht bij elkaar geplaatste, ronde gaatjes, die ongetwijfeld dienden voor de pennen ter bevestiging van de umbo op het houten schild.
De betekenis van de diverse taferelen is voor de moderne toeschouwer onduidelijk, maar moet waarschijnlijk in de mythologische sfeer gezocht worden. Mesopotamische invloeden zijn onmiskenbaar aanwezig. Zo lijkt de haar- en klederdracht van de diverse personen geïnspireerd te zijn op Babylonische voorbeelden, en heeft ook de strijdscène van mens en leeuw lijkt een duidelijk Mesopotamische grondslag.
De sierplaat is een bijzonder stuk, waarvan weinig parallellen bekend zijn. Er bestaan wel andere bronzen schijven, maar die zijn niet gedecoreerd. De zorg waarmee het voorwerp is gemaakt, wijst op groot vakmanschap. In de jaren 1970 groeide de twijfel over de echtheid van dit voorwerp. Zowel de hofscène als de jachtscènes zijn geïnspireerd op Mesopotamische voorbeelden, maar deze worden gecombineerd met vreemde elementen. De persoon zit onvast op de stier, het parapluvormige object is onverklaarbaar, zowel ruiter als boogschutter zijn linkshandig en de personen lijken kleren uit de jaren 1940 te dragen.
In 2012 is onderzoek gedaan naar het materiaal, de productietechniek en de versiering. Veel zogenaamde Luristan-oudheden bleken vervalsingen te zijn en gezien de vreemde decoratie-elementen was duidelijkheid over deze sierschijf gewenst. De verschillende onderzoeken lieten zien dat zowel het materiaal als de productietechniek passen in het 1ste millennium v.Chr. Ook waren er geen moderne elementen aan het metaal toegevoegd. Omdat de corrosie op het oppervlak en ín de groefjes identiek is, lijkt ook de decoratie geen moderne toevoeging. Tegenwoordig is het mogelijk corrosie te imiteren, maar in 1943, het jaar van aankoop, lijkt dit nog niet tot de mogelijkheden van vervalsers te hebben behoord. Het schild is dus waarschijnlijk echt en een uniek topstuk.
