Beschilderd aardewerk uit Luristan
Illegale opgravingen in Luristan, in het bergachtige westen van Iran, in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw brachten rijk beschilderd aardewerk aan het licht, dat bekend staat onder de naam ‘genre Luristan’. Dit aardewerk is beige of crèmekleurig van ondergrond, beschilderd in een oranje tot bruinrode tekening. De veelal complexe versiering is gewoonlijk ingeklemd tussen banden aan de boven- en onderzijde en bestaat onder andere uit gearceerde of gestippelde driehoeken, kruis- en stervormige patronen, en dieren (leeuwen, steenbokken en vogels). Veel van het vaatwerk is voorzien van eveneens gedecoreerde tuiten en handvatten.
Lange tijd werd aangenomen dat dit aardewerk, net als de befaamde bronzen, uit graftombes geroofd was. Wetenschappelijk opgravingen in de uitgestrekte necropolen van Luristan toonden echter aan dat het aardewerk uit de graven óf onversierd is, óf een geïnciseerde decoratie draagt. Beschilderd vaatwerk ontbreekt geheel. Onmiddellijk rees dan ook de vraag waar dit aardewerk vandaan komt. En of deze beschilderde keramiek wel iets van doen heeft met de bronzen van Luristan.
De eerste, voorzichtige antwoorden op deze vragen kwamen van Engelse opgravingen uitgevoerd tussen 1966 en 1970 te Baba Jan, een ruïneheuvel in het oosten van de Pish-i Kuh in Luristan. Laag III te Baba Jan bevatte een grote versterking: een centrale binnenplaats (later overdekt en van zuilen voorzien) met aangrenzende vertrekken was omgeven door een zware muur met negen hoektorens. In samenhang met dit gebouw werd druk beschilderd aardewerk aangetroffen: de ‘genre Luristan’-keramiek. Dit aardewerk kan nu met zekerheid gedateerd worden in het vroege eerste millennium v.Chr. (9de en 8ste eeuw v.Chr.). Althans in tijd kwam het genre Luristan dus samen voor met de elders in Luristan in graven gevonden bronzen voorwerpen.
Een verdere ondersteuning was de vondst van een typische Luristan-brons in Baba Jan III. Blijkbaar onderhielden de inwoners van Baba Jan contacten met de makers van de Luristan-bronzen. Gezien de zeldzaamheid ervan in Baba Jan en de afwezigheid van beschilderd aardewerk in graven met Luristan-bronzen, is het overigens nog de vraag of de Baba Jan-bevolking (en die van vergelijkbare nederzettingen in de omgeving) in cultureel opzicht op een lijn geplaatst kan worden met de makers van de Luristan bronzen.
