Heracles
In de oudheid was Heracles zeer geliefd. Hij symboliseerde een mens die, gelouterd door zware beproevingen, na zijn dood werd vergoddelijkt. Hij was ook de meest tragische held uit de Griekse mythologie. Als zoon van de oppergod Zeus en de schone Alcmene had hij al vanaf zijn prilste jeugd te maken met de toorn van de goden. De echtgenote van Zeus, Hera, stuurde uit jaloezie over diens buitenechtelijke avontuur twee slangen op de baby Heracles af. Die greep de reptielen zonder aarzelen bij de kop en wurgde ze.
Geslagen met waanzin
Heracles trouwde met Megara, die hem een aantal kinderen schonk. Zijn vaderschap was evenwel van korte duur. Hera sloeg hem met waanzin, waarop Heracles zijn kinderen doodde. Om zijn wandaad goed te maken, moest hij in opdracht van koning Eurystheus een reeks schier onmogelijke opdrachten vervullen, variërend van het doden van gevaarlijke dieren tot het schoonmaken van stallen en het veroveren van kostbare voorwerpen. Toen hij de opdrachten met succes had voltooid, was het nog niet gedaan met de ellende die hij moest incasseren. Zijn jaloerse tweede echtgenote Deianeira veroorzaakte (zonder het te beseffen) een verterende huidaandoening, waardoor Heracles schreeuwend van de pijn een brandstapel oprichtte om zichzelf in de dood te verlossen van zijn lijden. Dat was het moment waarop hij werd opgenomen tussen de goden.
Menselijkheid en onzelfzuchtigheid
Heracles ontleende zijn populariteit in de mythologie aan het beeld dat hij opriep bij gewone mensen, namelijk dat van een adellijke, dappere figuur, maar ook van iemand met menselijke zwakheden – drankgebruik, amoureuze avonturen. Voor filosofen symboliseerde hij het ideaal van menselijkheid en onzelfzuchtigheid.
Lysippus
Het bekendste type standbeelden dat van de Griekse held bestaat, gaat terug op een verloren gegaan origineel van de 4de-eeuwse (v. Chr.) Griekse beeldhouwer Lysippus. Daarvan zijn veel Romeinse kopieën bewaard gebleven. Het bedoelde type wordt Hercules Farnese genoemd, naar een kolossale kopie in de Farnese-collectie in Napels.
Vermoeide Heracles
Ook het Rijksmuseum van Oudheden heeft een Romeinse kopie in bezit die teruggaat op het origineel van Lysippus. We zien een vermoeide Heracles die rust op zijn knots na voltooiing van zijn laatste daad: het bemachtigen van de appels van de Hesperiden. Zij waren lieflijke nimfen die zorgden voor de tuin met de gouden appels aan de overkant van de grote zee Oceanus. De appels verzekerden de eigenaar van een eeuwige jeugd, liefde en vruchtbaarheid. Ze werden bewaakt door een honderdkoppige draak, Ladon, die het gevecht met Heracles niet overleefde.
Klassieke pose
Om de knots van de held is een leeuwenhuid gedrapeerd, een vast attribuut van Heracles dat herinnert aan zijn eerste opdracht: zijn gevecht met de leeuw van Nemea (een scène die eveneens in het Rijksmuseum van Oudheden is te zien op een fragment van een Romeinse sarcofaag). In het beeld zijn de spierpartijen indrukwekkend weergegeven. Het hoofd neigt ietwat bedroefd omlaag. Het lichaam rust op het rechterbeen, terwijl het linkerbeen naar voren staat. Door deze klassieke pose lijkt het beeld een beetje instabiel rond de voet van het achterbeen te draaien. Bij de meeste beelden van dit type houdt Heracles de veroverde gouden appels in zijn rechterhand, maar hier ontbreken ze.
