In de oudheid kende Anatolië (het land dat nu Turkije heet) een bonte verzameling goden. De lokale goden vermengden zich met de goden van nieuwkomers, toen andere bevolkingsgroepen zich er gingen vestigen, zoals de Grieken en de Perzen.

Artemis-Anaeitis

Een goed voorbeeld daarvan is de godin Artemis-Anaeitis die haar heiligdom had in Maionia (nu Menye), het oostelijk deel van de provincie Lydië dat bekend stond om zijn rijke wijnbouw. Artemis, de Griekse godin van de jacht, werd in dit gebied geassocieerd met Anaeitis, de van oorsprong Perzische godin van het heilige water. Aan beide godinnen werden uitzonderlijke krachten toegeschreven op het gebied van vruchtbaarheid en de genezing van ziektes.

Reliëfs rond de tempel

Rond de tempel van deze godin stonden reliëfs opgesteld waarop gelovigen een dankbetuiging of belofte aan de godin hadden opgetekend. Op de eerste en tweede afbeelding zien we een enigszins taps toelopend reliëf dat bekroond wordt met een driehoekige gevel waarop hoekversieringen zijn aangebracht. Het reliëf heeft een uitsteeksel aan de onderkant waarmee de steen werd vastgezet in een sokkel.

Inscriptie

In de Griekse inscriptie op het reliëf staat: ‘Aan Artemis-Anaeitis heeft Charite, de dochter van Apollonios, nadat haar een ongeluk was overkomen en nadat zij door de priesteres met een toverspreuk is genezen, haar gelofte volbracht.’ Een verklaring voor deze tekst zou kunnen zijn dat de zieke vrouw Charite de godin heeft beloofd om een votiefreliëf bij de tempel op te richten indien zij van haar ziekte zou genezen. Mede dankzij de bezweringen van de priesteres is zij er weer bovenop gekomen. Vervolgens heeft zij haar belofte aan de godin ingelost.

Twee figuren in een nis

Op de derde afbeelding zien we een in tweeën gedeelde nis met twee figuren in tamelijk diep uitgehouwen reliëf. De bovenste figuur is een mannelijke god, aan de stralenkrans te herkennen als de zonnegod Helios of de lokale lichtgod Mèn Tiamon. De onderste figuur is de godin Artemis-Anaeitis, voorgesteld in de gedaante van Artemis van Ephese. Deze vruchtbaarheidsgodin is ook uitgebeeld op het eerste kleinere reliëf. Zij had een grote tempel in de stad Ephese aan de Turkse westkust en werd steevast uitgebeeld met rijen borsten op haar bovenlijf om haar vruchtbaarheid te benadrukken. Onder haar borsten zien we een nauw sluitende jurk die haar voeten onbedekt laat.

Symbolen

Op beide wijreliëfs dragen de godinnen een hoge hoed. Achter het hoofd van Artemis-Anaeitis zijn maansikkels te zien die haar status als godin van de nacht onderstrepen. Op het tweede reliëf strekt zij haar armen uit. De twee herten en profil naast haar, vaste begeleiders van de godin van de jacht, lijken als steun te dienen voor haar handen. Op het eerste reliëf zien we de herten terug tussen twee fakkels, maar dan met hun blik frontaal op de kijker gericht.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website