Isis in Zuid-Holland
Behalve inheemse en Romeinse goden werden er in Romeins Nederland ook goden uit het Oosten aanbeden. Dat zien we terug in de twee hier weergegeven beeldjes van Isis, een van de belangrijkste beschermgoden uit de Egyptische mythologie. Bij het ene beeldje herkennen we Isis aan de diadeem met drie rechtop staande struisvogelveren op haar hoofd (eerste afbeelding). In de rechterhand hield de godin waarschijnlijk een sistrum, een ratel die werd gebruikt bij de eredienst van haar. In de linkerhand houdt ze een offerschaal, een patera, waarop vier voorwerpen liggen, mogelijk vruchten.
Romeinse vrouwendracht
Isis is gekleed in een typisch Romeinse vrouwendracht. Ze draagt een stola, een gewaad met mouwen tot aan de ellebogen dat tot op de voeten reikt, met daarover een palla, een mantel waarvan de bovenste helft is omgeslagen en tot even boven de knie reikt. De mantel is over haar linkerschouder geslagen en laat haar rechterschouder vrij. De houding van het beeldje is klassiek: de godin staat op het linkerbeen, het rechterbeen is gebogen en ontspannen.
Gevonden in Valkenburg
Het Isisbeeldje is gevonden bij opgravingen van een Romeins fort in 1962 in het Zuid-Hollandse Valkenburg. Aanleiding voor de opgravingen was een bombardement in mei 1940 waarbij een kerk en delen van de dorpskern onherstelbaar werden vernield. Daaronder bleken de resten te liggen van een Romeinse legerplaats die zeker vijf keer is herbouwd. Het beeldje is afkomstig uit een opgravingslaag die hoorde bij de laatste fase van het fort. Het kan dan ook worden gedateerd op het einde van de 2de eeuw of in de eerste helft van de 3de eeuw na Chr.
Gevonden op de Waalsdorper Vlakte
Een ander beeldje van de godin Isis (tweede afbeelding) kwam tevoorschijn op de Waalsdorper Vlakte in Den Haag door toedoen van een hond die daar aan het graven was. Dit beeldje is verre van compleet en de kwaliteit is een stuk minder dan die van het beeldje uit Valkenburg. In het Haagse beeldje zien we een zittende Isis met haar zoon Horus op schoot. Met de linkerhand ondersteunt ze het hoofd van de baby en met haar rechterhand geeft ze hem de linkerborst om te drinken. De benen van de godin zijn net onder de knieën afgebroken en verloren gegaan.
Egyptische elementen
Isis is gekleed in een Egyptische tuniek en draagt een lange pruik met twee strengen die op haar borst vallen. Ze is herkenbaar aan de kop van een ureusslang (heilige slang) op haar voorhoofd en aan de maanschijf tussen twee runderhorens op haar hoofd. Ook Horus heeft een ureusslang op zijn voorhoofd. De gestileerde, vlakke weergave van beeldjes als dit past in een traditioneel Egyptisch patroon dat voor het eerst rond 700 v. Chr. In Egypte verscheen. De datering is niet precies: die moet ergens tussen de 1ste en 3de eeuw na Chr. liggen.
