Een kleine tentoonstelling met bijzondere invalshoek
(uitsluitend online te zien)
door:
Natalie Mez, stagiaire collectie oude Nabije Oosten
onder auspiciën van
David Kertai, conservator collectie oude Nabije Oosten
Tussen de bergen van Luristan
In het majestueuze Zagros-gebergte dat Irak en Iran scheidt, ligt de Iraanse provincie Luristan. Het landschap wordt gekenmerkt door massieve bergketens en uitgestrekte weiden. De valleien lijken ver weg van de bewoonde wereld, maar tijdens de late bronstijd en vroege ijzertijd (13de tot 6de eeuw v.Chr.) lag de regio te midden van grote rijken: Assyrië en Babylonië in Irak en Elam in Iran.
Hoog te paard zitten
Paarden maken al duizenden jaren deel uit van menselijke samenlevingen en zijn onlosmakelijk verbonden met Luristan. De bewoners van de regio waren befaamd vanwege hun paarden en hun rijkunst: een belangrijke bron van rijkdom, dat hen veel aanzien gaf in de omringende koninkrijken.
Begraven oorsprong
De status die het bezit van paarden gaf, is weerspiegeld in de kunst en materiële cultuur van de voormalige bewoners van Luristan. Het blijft echter lastig om een goed beeld te krijgen van het dagelijks leven van deze mensen, omdat er nauwelijks nederzettingen zijn teruggevonden en opgegraven. De informatie die we hebben, komt grotendeels uit graven. Daarin worden voornamelijk gereedschappen, wapens, rituele voorwerpen en paardentuig gevonden. De vondsten laten zien dat in de regio bekwame ambachtslieden woonden die grote hoeveelheden prachtig aardewerk en metalen voorwerpen produceerden.
Bron van rijkdom en aanzien in het oude Nabije Oosten
Tik of klik op de voorwerpen voor meer informatie.
Het landschap van Luristan
Uitgestrekte weilanden te midden van het massieve Zagros-gebergte zijn de belangrijkste kenmerken van het landschap van Luristan. Deze foto is genomen nabij de stad Alashtar, in het oosten van de regio.
- foto: © Amir Ghasemi Yegane (Wikimedia)
Geschenk voor de koning
De bewoners van Luristan werden geacht elk jaar paarden af te leveren in de paleizen van Assyrië, om ze daar als geschenk te overhandigen aan de koning. Op deze tekening van een stenen reliëf, dat het paleis van de Assyrische koning Sargon (ca. 710 v. Chr.) sierde, ziet u hoe de volledig versierde paarden in paren naar de koning worden gebracht. Het paardentuig is vermoedelijk in Luristan gemaakt. Waren deze paarden bedoeld om strijdwagens te trekken?
- tekening: E. Botta (1849) Monument de Ninive: pl. 133
- datering reliëf: IJzertijd, 714-705 v.Chr.
- afbeelding: © The New York Public Library Digital Collections 1849-1850
Graf van een krijger
Paarden zijn onmisbaar voor de oorlogsvoering in de tijd van de eerste wereldrijken, zowel in de cavalerie als voor het trekken van strijdwagens. Paardentuig en wapens waren geliefde grafgiften in Luristan. Waren deze voorwerpen voorbehouden voor soldaten of bezaten allerlei mensen paarden en wapens? Deze dolk is waarschijnlijk in een graf ontdekt. Maar zoals het geval is met de meeste voorwerpen uit Luristan is de context niet bekend. De meeste voorwerpen uit het gebied zijn opgegraven voor de handel en archeologisch onderzoek ontbreekt daardoor. Ook dit voorwerp is in het verleden van antiquairs gekocht, waarna het vervolgens in de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden terechtkwam.
- materiaal: brons
- afmetingen: 21,5 x 5,0 centimeter
- periode: Vroege bronstijd, 2600-2400 v.Chr.
- inventarisnummer: B 2016/11.12
Op jacht
Behalve voor oorlogsvoering speelden paarden ook een belangrijke rol in de jacht. Te paard konden de jagers hun prooi achtervolgen. Jagen met pijl en boog of met speren vergde de nodige behendigheid. De gravures op deze bronzen riem – met een diameter van 35 centimeter – tonen jagers te paard die op berggeiten, stieren en leeuwen jagen. Dat dergelijke taferelen op luxe voorwerpen staan, geeft aan dat de jacht te paard een bepaalde status gaf.
- materiaal: brons
- afmetingen: diameter 35 centimeter, hoogte 10 centimeter
- periode: IJzertijd, 740-700 v.Chr.
- inventarisnummer: B 1992/1.1
- herkomst: aangekocht van dhr. A. Fatatri, Leiden, 1987
Onder controle
Paarden zijn sterk en hebben een eigen wil. Om de snelheid en de bewegingsrichting van het paard te controleren, gebruiken ruiters teugels die aan bitten vastzaten. Paardenbitten zetten een behoorlijke druk op de gevoelige binnenkant van de paardenmond. Dit wangstuk, waarschijnlijk afkomstig uit een graf, is zo groot en zwaar dat je alleen maar kan hopen voor het paard dat het nooit gebruikt is.
- materiaal: brons
- afmetingen: 19,8 x 9,0 centimeter
- periode: IJzertijd, 750-650 v.Chr.
- inventarisnummer: B 2016/11.65
Een onaangename ervaring
Hoewel paardentuig vaak in graven wordt gevonden, werden paarden niet samen met mensen begraven, als ze al begraven werden. Het is de vraag of deze paardentuigen speciaal voor de graven zijn gemaakt of dat ze tijdens het leven door de overledene werden gebruikt. Ook in dit geval is het te hopen dat dit paardenbit nooit gebruikt is, aangezien het extra veel pijn zou hebben veroorzaakt door zijn gedraaide vorm die meer druk geeft op de gevoelige delen van de paardenmond.
- materiaal: brons
- afmetingen: 21,5 x 16,5 centimeter
- periode: IJzertijd, 1100-600 v.Chr.
- inventarisnummer: B 2016/11.44
De teugels laten vieren
De graven in Luristan lijken zelden volledige paardenuitrustingen te bevatten en geven een onvolledig beeld van de oude rijkunst. Daarnaast zijn veel onderdelen van het paardentuig, zoals de teugels, gemaakt van leer of stof: materialen die snel vergaan. Om het paard onder controle te houden, houdt de ruiter aan ringen bevestigde teugels vast. Deze bronzen teugelring is versierd met een steenbok die wordt aangevallen door een leeuw.
- materiaal: brons
- afmetingen: 9 x 5,3 centimeter
- periode: IJzertijd, 1250-600 v.Chr.
- inventarisnummer: B 1931/4.8
Het geluid van paardrijden
Granaatappelvormige belletjes sierden waarschijnlijk paardentuigen. Ze moeten een rinkelend geluid hebben gegeven als het paard stilstond of aan het grazen was, maar zouden zulke kleine belletjes ook hoorbaar zijn geweest als het paard in volle vaart was of ten strijde trok?
- materiaal: brons
- afmetingen: hoogte 8,7 centimeter
- periode: IJzertijd, 1000-800 v.Chr.
- inventarisnummer: B 1982/6.77
Paarden waren overal
Het belang van paarden in het leven van de bewoners van Luristan blijkt ook uit de vele afbeeldingen van paarden op alledaagse voorwerpen. Deze speld is waarschijnlijk gebruikt om kleding mee vast te maken. In de valleien van Luristan waren paarden overal aanwezig!
- materiaal: brons
- afmetingen: 10,9 x 3,7 centimeter
- periode: IJzertijd, 1000-800 v.Chr.
- inventarisnummer: B 1963/2.20
-
Het landschap van Luristan
-
Geschenk voor de koning
-
Graf van een krijger
-
Op jacht
-
Onder controle
-
Een onaangename ervaring
-
De teugels laten vieren
-
Het geluid van paardrijden
-
Paarden waren overal
Alle getoonde objecten komen uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden, tenzij anders aangegeven.
Bekijk nog meer web-exposities