Het Rijksmuseum van Oudheden heeft recentelijk een zwaard uit de bronstijd aan zijn collectie toegevoegd. Het 53 centimeter lange wapen komt uit de laatste eeuw van de bronstijd en is gedateerd tussen 925 en 800 voor Christus. Het werd waarschijnlijk gemaakt in Centraal-Europa en eindigde in de Maas, bij Thorn-Wessem in Midden-Limburg. Daar werd het in 1962 of 1963 bij baggerwerkzaamheden gevonden. Het bijzondere aan dit ‘bronstijdzwaard’ is dat het een echt vechtzwaard is geweest. Bij een uitgebreid onderzoek kwamen gebruikssporen aan het licht, die wijzen op een gewelddadige geschiedenis van het wapen.

• Het zwaard van Thorn-Wessem ligt voorlopig voor verder onderzoek in het bronsdepot van het Rijksmuseum van Oudheden. Het zal in de toekomst in het museum te zien zijn in een tentoonstelling over de bronstijd.

Geen alledaagse verschijning

Het zwaard zal zeker geen alledaagse verschijning zijn geweest in het Midden-Limburg van bijna drieduizend jaar geleden. Ook de vinder van het zwaard, een baggeraar die in de Maasplassen naar grind groef, vond het een bijzonder voorwerp en gaf het thuis een plek aan de schoorsteenmantel. Het Rijksmuseum van Oudheden kocht het wapen vorig jaar van zijn kleinzoon Jan Robert Zijp. Het zwaard is van het type ‘Vollgriffschwert’, waarbij zowel de kling als het gevest van brons is gemaakt. De kling is in de greep vastgewigd en op sommige plekken vastgezet met nieten. Het weegt iets meer dan een halve kilo.

Onderzoek naar gebruikssporen

Samen met onderzoeker Valerio Gentile van de Universiteit Leiden is in 2019 en 2020 uitgebreid onderzoek gedaan naar de gebruikssporen op het zwaard. Het was duidelijk geen ritueel wapen dat alleen als offerstuk heeft gediend, zoals het zwaard van Ommerschans of Jutphaas. Het is een intensief gebruikt zwaard dat waarschijnlijk vele gevechtssituaties heeft gezien in de soms weinig vredelievende bronstijdsamenleving van Midden- en Noordwest-Europa. De onregelmatig vorm van de kling duidt op intensieve reparaties en aanscherping van het metaal, waar lokaal hameren en vijlen niet meer afdoende was. De onderzoekers vonden ook deuken en andere schadesporen op de kling, die sterk lijken op schade die is ontstaan door gevechtshandelingen en bijvoorbeeld zwaard-op-zwaardcontact.

Wel of geen vechtzwaard

Dit bronstijdzwaard uit Thorn-Wessem is dus duidelijk geen ritueel statussymbool. Het is niet gemaakt om enkel en alleen bij wijze van offer in of bij een rivier achtergelaten te worden. Het is ook niet bewust onbruikbaar gemaakt, kromgebogen of stuk geslagen om daarna te offeren of in een graf te leggen. Want ook dat gebeurde regelmatig in de prehistorie. Dit zwaard is juist intensief gebruikt. Het is een vechtzwaard waarop de sporen van de laatste gevechtshandelingen nog leesbaar zijn. Maar op de vraag hoe en waarom het uiteindelijk in de Maas terecht is gekomen, kunnen de onderzoekers nog geen definitief antwoord geven.