2017 | aankoop collectie Nederland prehistorie
Bij veilinghuis Christie’s in Londen heeft het Rijksmuseum van Oudheden op 5 juli 2017 een van de iconen van de Nederlandse archeologie gekocht: het 3500 jaar oude ‘zwaard van Ommerschans’. Het is een van de zeldzaamste en meest bijzondere objecten uit de Nederlandse én Europese prehistorie. Het zwaard kostte € 550.000. De aankoop werd mogelijk gemaakt door ruimhartige bijdrages van Vereniging Rembrandt en haar Nationaal Fonds Kunstbezit, Mondriaan Fonds, VriendenLoterij en vriendenvereniging RoMeO.
Na negentig jaar terug in Nederland
Het zwaard werd eind negentiende eeuw gevonden, dicht bij de Ommerschans, een voormalig vestingwerk in het noorden van Overijssel. Later verhuisde het voorwerp met de eigenaren mee naar Duitsland. Al vanaf 1927 deed het museum vergeefse pogingen om het zwaard aan te kopen. Nu het topstuk voor het eerst sinds de vondst te koop is aangeboden, komt het na bijna negentig jaar weer terug naar Nederland.
Ruimhartige steun van fondsen
Zonder de genereuze bijdrage van de Vereniging Rembrandt en haar Eleonora Jeuken-Tesser Fonds was deze aankoop onmogelijk geweest. Samen namen ze van het aankoopbedrag bijna veertig procent voor hun rekening. Ook het publieke Mondriaan Fonds leverde een onontbeerlijke bijdrage aan deze aankoop, zon twintig procent. Birgit Donker, directeur van het Mondriaan Fonds: “Het zwaard van Ommerschans is een van de topstukken van de Nederlandse archeologie en een sleutelstuk in de Collectie Nederland. Dat het straks in het Rijksmuseum van Oudheden is te zien, is fantastisch.” Overige financiering verkreeg het museum van de VriendenLoterij, vriendenvereniging RoMeO en uit eigen middelen.
Zeldzame reuzenzwaarden
Het bronzen zwaard van Ommerschans is 68 centimeter lang. Het maakt deel uit van een groep van zes zeldzame ‘reuzenzwaarden’ uit de bronstijd (2000-800 voor Chr.). De wapens zijn niet geschikt om mee te vechten: daarvoor zijn ze te groot en te zwaar. Bovendien zijn ze niet geslepen. Het gaat om geïdealiseerde, ceremoniële zwaarden, die wellicht zelfs als religieus voorwerp dienden. Ze moesten indruk maken door hun esthetische schoonheid en enorme formaat.
Zwaard van Ommerschans meest indrukwekkend
Waarschijnlijk zijn de zwaarden door een en dezelfde meester-bronsgieter gemaakt. Alle zes getuigen ze van de absolute top in de kunst van het bronsgieten. Ze zijn vrijwel identiek en raakten al in de prehistorie verspreid over Engeland, Frankrijk en Nederland. Het zwaard van Ommerschans is van de zes het meest indrukwekkende, gave en wetenschappelijk meest interessante exemplaar. De andere vijf behoren tot de topstukken in de nationale collecties van o.a. het British Museum. Het Rijksmuseum van Oudheden heeft sinds 2005 het enige kleinere exemplaar uit de groep in de collectie, een zwaard dat in 1947 bij Nieuwegein (Utrecht) in een oude rivierarm van de Rijn is gevonden.