Omdat een aantal jaren geleden twijfels waren gerezen over de echtheid en het materiaal van het Egyptische grafbeeldje (oesjabti) van farao Necho II, is dit beeldje uit de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden onlangs nader onderzocht in het Nederlands Edelsteen Laboratorium van Naturalis Biodiversity Center. Het resultaat: de oesjabti blijkt wel degelijk authentiek.

Necho II

Het twintig centimeter hoge beeldje is afkomstig uit het graf van farao Necho II. Het is gemaakt van geglazuurd aardewerk (faience), zoals gebruikelijk was in de 7de eeuw v.Chr., de tijd waarin Necho II leefde. Deze Egyptische koning regeerde in een tijd van politieke stabiliteit, nadat de voorafgaande periode politieke versplintering en oorlog had gekend tussen de Egyptische, Koesjitische en Assyrische rijken.

Twijfel over echtheid

Afbeeldingen van koning Necho II zijn zeldzaam. Dit grafbeeldje is in 1988 door het museum gekocht via de kunsthandel. Bijna dertig jaar na de aankoop rees er toch twijfel over de echtheid: als het echt van oud-Egyptisch faience was gemaakt, dan leek het beeldje te licht te zijn voor zijn grootte en zou het materiaal wellicht modern gips zijn. In 2018 was de oesjabti zelfs te zien in een tentoonstelling over vervalsingen in Hildesheim.

Onderzoek in Naturalis

Om definitief duidelijkheid te krijgen over het materiaal is het grafbeeldje uiteindelijk onder de loep genomen door onderzoeker Hanco Zwaan van het Nederlands Edelsteen Laboratorium van Naturalis. Daarvoor gebruikte hij XRF (op basis van röntgenstraling) en ramanspectroscopie, een niet-destructieve, chemische analysetechniek die is gebaseerd op de interactie van licht met de chemische bindingen in een materiaal. Het onderzoek laat zien dat het beeldje onmiskenbaar gemaakt is van faience, met het mineraal kwarts als belangrijkste bestanddeel. Met die uitkomst is de echtheid van het beeldje van farao Necho II in ere hersteld.

Egyptische grafbeeldjes

De oude Egyptenaren geloofden dat zij na hun dood op het land zouden werken om te zorgen voor eten en kleding, net als tijdens het leven op aarde. In de graven werden daarom talrijke beeldjes van de overledenen meegegeven. Ze dienden als plaatsvervanger van de overledene en zouden in het hiernamaals het werk uitvoeren. Deze oesjabti’s hebben meestal de vorm van een mummie en houden landbouwwerktuigen vast. Op de beeldjes staat de naam van de overledene en een ‘tovertekst’. Daarmee worden ze opgeroepen om aan het werk te gaan. In de tijd van farao Necho II was het gebruikelijk om voor iedere dag van het jaar een beeldje mee te geven in het graf, inclusief een opzichter voor ieder tiental. In totaal lagen er zo’n vierhonderd beeldjes per individu in een graf.

Oesjabti van farao Necho II

• materiaal: faience
• afmetingen: 20,7 x 6 centimeter
• datering: 664 – 525 v.Chr. (Late Periode, 26ste dynastie)
• inventarisnummer: F 1988/7.1