Het Rijksmuseum van Oudheden bezit een collectie Koptisch perkamenten vellen die dateren uit ongeveer de 4de t/m de 10de eeuw na Christus. In 2021 is de gehele collectie geïnventariseerd en is er gekeken naar een oplossing voor het bergen van de stukken. Op basis hiervan is een projectplan opgesteld. De perkamentvellen, voornamelijk enkele bladen, werden op verschillende manieren bewaard. Ze bevatten veel oude reparaties, die inmiddels hun functie grotendeels verloren waren. De afgelopen maanden is in het restauratieatelier gewerkt aan de uitvoering van het project, waarbij alle 153 perkamentvellen zijn omgepakt en een groot aantal behandeld.

Glasplaten en sigarendoosjes

De meeste vellen werden bewaard tussen glasplaten en enkele waren vastgezet in kartonnen mappen. Losse fragmenten zaten opgeborgen in oude sigaren- of luciferdoosjes en in envelopjes bij elkaar gehouden met paperclips. Ondanks dat de objecten lange tijd op deze manier bewaard zijn gebleven in het depot, is dit niet bevorderlijk voor de conditie van de objecten. Perkament reageert sterk op veranderingen in de luchtvochtigheid en wil zich kunnen aanpassen. Tussen de glasplaten werd het perkament plat gedrukt en kreeg het geen bewegingsruimte. Daarnaast was door de gespreide berging geen goed overzicht van de collectie en nam deze veel ruimte in het depot.

Nieuwe berging

Voor de nieuwe berging zijn verschillende opties met elkaar vergeleken. Gekozen is voor een berging in Melinex-hoezen, vastgezet in zuurvrije kartonnen mappen. Op deze manier kan het perkament vrij bewegen en zijn de objecten goed en veilig hanteerbaar. Daarnaast zijn de perkamentvellen, veelal aan beide zijden beschreven, toegankelijk voor onderzoekers. Een laatste, belangrijke reden voor het opnieuw bergen van de collectie was de plaatsing in het depot: het neemt veel minder ruimte in. De gelijkvormige manier van bergen zorgt ervoor dat er weer een goed overzicht is van de collectie.

Oude reparaties

Veel van de objecten bevatten eerdere reparaties met papier végètal, een transparant papier dat in de negentiende eeuw gebruikt werd in het museum om objecten te verstevigen. Inmiddels zijn deze reparaties verouderd en is het papier végètal broos geworden en sterk verkleurd. Hierdoor verloren de reparaties hun functie, waardoor risico op verdere schade ontstond. Bovendien verstoorden ze de leesbaarheid van de tekst.

Behandeling van de perkamentvellen

Het ompakken van de objecten maakte het mogelijk om, waar nodig, meteen behandelingen uit te voeren. Hierbij zijn de oude reparaties grotendeels verwijderd en de vellen opnieuw verstevigd. Een enkel blad is intensiever behandeld. Deze objecten waren zo sterk vervormd dat de tekst vrijwel geheel onleesbaar was geworden. In dit geval is het perkament in stappen licht bevochtigd en voorzichtig uitgevouwen. Vervolgens is het object meerdere dagen onder bezwaar gelegd zodat het kon wennen aan de ‘nieuwe’ vlakke vorm. Niet alleen kunnen deze perkamentvellen nu ook in de vernieuwde mappen bewaard worden, maar ook de tekst is weer zichtbaar en kan worden bestudeerd.

Resultaat van het project

Na ruim twee maanden werken zijn alle vellen, inclusief de vele kleine fragmenten, behandeld en omgepakt. De gehele collectie Koptisch perkament is nu overzichtelijk bij elkaar opgeborgen in het depot waarbij de ruimte die de collectie inneemt is verminderd. Daarnaast faciliteert de nieuwe berging de toegankelijkheid van de objecten voor onderzoek en tentoonstellingen.

• Voor meer informatie over de aanloop naar dit project, zie de blogpost van 3 februari 2022 Koptische perkamenten vellen.