In 2022 werd via het Londense veilinghuis Bonhams een zeldzaam Romeins potje aangekocht en aan de museumcollectie toegevoegd. In zo’n ‘pyxis’ werd inkt, cosmetica, parfum of geneeskrachtige olie bewaard. Vooral de versiering maakt het potje heel bijzonder: hoe het ruitjespatroon van glas precies is gemaakt, is het geheim van de Romeinse smid en glasblazer.

• De pyxis was te zien in een vitrine achter de Egyptische tempel in de Tempelzaal, onze gratis toegankelijke entreehal.

Bijzonder exemplaar

Potjes van dit type zijn erg zeldzaam: slechts vijftien zijn ervan gevonden, verspreid over het voormalige Romeinse rijk. Ze zijn vermoedelijk tussen 150 en 200 na Christus in het Duitse Rijnland gemaakt, mogelijk in Keulen. Deze pyxis kon aan drie oogjes worden opgehangen. Het deksel ontbreekt, maar de rest is zeer goed bewaard gebleven.

Versiering

Alle zes zijkanten van de pyxis zijn met gekleurd email versierd in een soort schaakbordpatroon. Email is gesmolten glas dat als versiering wordt toegevoegd aan metalen voorwerpen. In de Romeinse tijd komt het email-cloisonné tot ontwikkeling, waarbij de glaspasta wordt aangebracht in vlakken met metalen randen. Op deze manier konden ingewikkelde figuren worden gemaakt.

Schaakbordpatronen

Deze pyxis heeft grotere vlakken met randen, waarbinnen de schaakbordpatronen zijn ingesmolten. De emailversiering met het schaakbordpatroon was erg populair in het Romeinse rijk. Het Rijksmuseum van Oudheden heeft dan ook meerdere objecten met een vergelijkbare versiering in de collectie, die ook in de vitrine te zien waren.

Herkomstgeschiedenis | Het potje is op 8 december 2022 aangekocht tijdens de veiling van een deel van de collectie van de Nederlandse verzamelaar Nico Bijnsdorp bij Bonhams in Londen. De vroegste verwijzing stamt uit de jaren 1960, toen deze pyxis deel uitmaakte van de collectie L. Grenacs.