Kleine tentoonstelling

26 januari 2022 t/m 7 mei 2023

Met honderden in Nederland opgegraven kralensnoeren en losse kralen

In 5000 jaar kralen zagen bezoekers honderden veelkleurige kralensnoeren en losse kralen, waarvan het grootste deel in Nederland is opgegraven. Ze stammen uit de prehistorie tot de zeventiende eeuw. Er waren ook kralen te zien uit andere landen en periodes, en afbeeldingen van mensen die kralen dragen of gebruiken. Zo vertelde de tentoonstelling wat kralen in het verleden voor mensen betekenden.

Meloenkralen en importkralen

De oudste kralen in de expositie kwamen uit hunebedden en zijn zo’n vijfduizend jaar oud. Uit de Romeinse tijd waren sieradenkistjes en heel veel groenblauwe meloenkralen te zien. De meeste kralen stamden uit de Vroege Middeleeuwen, tussen 500 en 900: veelkleurige snoeren vol importkralen uit het Midden-Oosten, het Middellandse Zeegebied en Scandinavië.

Kralen uit de Late Middeleeuwen

Uit de Late Middeleeuwen zagen bezoekers gebedskralen, veelal uit ‘s-Hertogenbosch, tezamen met een handschrift uit 1520 waarin rozenkransen zijn afgebeeld, afkomstig uit de Universiteitsbibliotheek van de VU Amsterdam. Een grote hoeveelheid afval van kralenproductie uit Amsterdam toonde hoe vanaf 1600 enorme hoeveelheden kralen werden gemaakt in glashuizen. De jongste archeologische kralen in de tentoonstelling stamden uit de negentiende eeuw. Deze zijn vaak aangekocht in de veronderstelling dat ze Romeins waren.

Kralenverhalen en kralenkunst

Ook uit de Egyptische, Oosterse en Klassieke collecties van het Rijksmuseum van Oudheden waren prachtige kralen te zien, samen met een vierduizend jaar oud beeldje van een Mesopotamische prins die ze draagt. Bezoekers konden drie persoonlijke kettingen met hun verhaal bekijken en vervolgens hun eigen kralenverhaal aan de tentoonstelling toevoegen. Van kralenkunstenaar Floor Kaspers waren ingenieuze, vaak draagbare werken van duizenden kleine kraaltjes te bewonderen, waaronder haar groeiende ‘Corona-tijdlint’.

5000 jaar kralen manuscript

Vlaams manuscript (1520) met rozenkransen (collectie: UB, VU Amsterdam)

5000 jaar kralen kralensnoeren

Kralen uit verschillende tijden en windstreken

Aantrekkelijk en persoonlijk

Kralen spreken tot de verbeelding. Ze zijn aantrekkelijk en persoonlijk vanwege hun kleuren, materialen, patronen en associaties. Je draagt ze op je lichaam, waar je ze voelt en anderen ze zien. Kralen zijn waardevol en verplaatsbaar, tegelijkertijd reizigers en souvenirs.

5000 jaar kralen

Kralen zijn de universeelste sieraden van de mensheid. Ze komen voor op alle continenten en door de hele geschiedenis heen. Ze hebben basaal drie functies: als decoratie, bescherming en herinnering. Deze tentoonstelling was samengesteld rondom in Nederland opgegraven kralen van de prehistorie tot de zeventiende eeuw, met de Vroege Middeleeuwen als hoogtij.

Wereldwijde netwerken

De meeste kralen waren ooit bij een overledene in het graf gelegd. Soms zijn snoeren samengesteld uit allerlei kralen en vormen een soort biografie. Veel van de in Nederland gevonden kralen zijn gemaakt in het Midden-Oosten of het Middellandse Zeegebied en weerspiegelen wereldwijde netwerken. De teruggevonden kralen geven in combinatie met afbeeldingen en teksten een beeld van wie wat droeg, wanneer en waarom.

Tentoonstellingsboekje

Ter gelegenheid van de tentoonstelling verscheen het boekje 5000 jaar kralen van conservator Annemarieke Willemsen en Mette Langbroek (Universiteit Leiden). In deze kleurrijke publicatie vol foto’s staan in Nederland opgegraven kralen centraal, van de prehistorie tot de zeventiende eeuw. Zestig bijzondere kralensnoeren uit het Rijksmuseum van Oudheden zijn omgeven door essays van verschillende specialisten. Ze gaan over gebruik en betekenis van kralen in verleden en heden.

  • Het boekje (88 pagina’s, full colour) is voor € 12,50 te koop in de museumwinkel en in de webshop.

De publicatie werd financieel mogelijk gemaakt door:

  • Sigrid van Roodefonds voor publicaties over archeologische sieraden
  • Stichting N. van Ballegooijen Fonds
  • Stichting Het Nederlands Gebruiksvoorwerp
5000 jaar kralen snoer ijzertijd

Kralensnoer van glas en barnsteen uit de IJzertijd, gevonden in Velsen (Noord-Holland)

5000 jaar kralen gezichtskraal Wieuwerd

Gezichtskraal uit de Vroege Middeleeuwen, gevonden in Wieuwerd (Friesland)