Een expositie met ruim 170 kunstvoorwerpen uit diverse islamitische cultuurgebieden, afkomstig uit de collectie van het Rijksmuseum Amsterdam. In deze vrij onbekende verzameling bevinden zich enkele meesterwerken van de islamitische kunst. Bovendien waren veel voorwerpen zelden of nooit voor publiek te zien. Voor het eerst toonden twee Nederlandse musea nu samen hun collectie in relatie tot de islamitische wereld.

Collectie Rijksmuseum Amsterdam

Het Rijksmuseum in Amsterdam bezit een behoorlijk afwisselende collectie islamitische kunst. De voorwerpen variëren van luxe aardewerk uit middeleeuws Iran tot zeldzaam textiel uit Spanje en miniaturen uit Iran en India. In deze tentoonstelling verbeeldden ze het verhaal over de grote aantrekkingskracht die islamitische kunst sinds eeuwen heeft op westerse handelaren, verzamelaars en musea. Veel objecten zijn min of meer toevallig in de Amsterdamse collectie terecht gekomen, als handelswaar of als souvenir. Zo handelden de Nederlanders al in de zeventiende eeuw in oosterse tapijten. Enkele indrukwekkende voorbeelden daarvan waren op deze expositie in Leiden te zien, evenals geborduurde Turkse brieventassen van Nederlandse diplomaten of de Algerijnse sabel die zeeheld Michiel de Ruyter ooit buit maakte.

Te zien in Leiden

‘Handelswaar en Souvenirs’ combineerde de Amsterdamse collectie met voorbeelden van pre-islamitische kunst uit het Rijksmuseum van Oudheden. Zo waren er uit de Leidse collectie kleurige parfumflesjes en schalen van glas te zien, evenals Koptisch textiel, bronzen wapens en een uniek schild met een jachtscène uit Iran. Deze archeologische voorwerpen geven aan hoezeer islamitische kunst schatplichtig is aan culturen uit voorgaande tijden, zoals de Klassieke, Byzantijnse en Sassanidische cultuur. Tegelijkertijd tonen ze ook de oorspronkelijkheid en de eigenheid van islamitische kunst.

Twee verzamelingen in één tentoonstelling

Door de historische banden tussen het Westen en de islamitische cultuurgebieden te belichten, wilden het Rijksmuseum Amsterdam en het Rijksmuseum van Oudheden een bijdrage leveren aan de beeldvorming van islamitische kunst en cultuur. Daarnaast wilden de twee musea met ‘Handelswaar en Souvenirs’ aandacht vragen voor presentatie en onderzoek van islamitische kunst in Nederland. De tentoonstelling sloot hiermee aan bij recente publieke discussies.

Islamitische kunst

De term ‘islamitische kunst’ wordt algemeen gebruikt binnen de kunstgeschiedenis, maar is eigenlijk niet geschikt. Objecten worden vaak islamitische kunst genoemd vanwege hun herkomst uit cultuurgebieden waar de islam geldt als leidende religie en het Arabisch als gemeenschappelijke heilige taal. Veel van deze voorwerpen hebben echter geen religieuze, maar een seculiere functie. In de tentoonstelling is de term ‘islamitische kunst’ gehanteerd omdat het Rijksmuseum Amsterdam in de negentiende en de twintigste eeuw een groot deel van de objecten onder deze noemer verzamelde.