Deze grote familietentoonstelling neemt u mee op een kleurrijke tijdreis door het midden van de Middeleeuwen: de periode 900-1100. Het jaar 1000 brengt u dicht bij de mensen van deze tijd en hun ideeën over de wereld. De expositie voert langs hun dorpen, bezoekt de keizerlijke residentie in Nijmegen, en klopt aan bij de kathedraal van Utrecht en de schatkamers van Maastricht. Ook neemt u een kijkje in Byzantium en het Rome van duizend jaar geleden.

Van zilveren Vikingdrinkhoorn tot oudste schaakstukken

In de tentoonstelling ziet u meer dan vierhonderd objecten uit heel Nederland, en ook ver daarbuiten. Daaronder bevinden zich vrijwel alle belangrijke archeologische voorwerpen uit de periode 900-1100 die in ons land zijn gevonden. Topstukken zijn een Vikingdrinkhoorn uit de Onze Lieve Vrouwe-basiliek in Maastricht en het beroemde Evangeliarium van Egmond uit de Koninklijke Bibliotheek. Maar ook zwaarden, scheepshout, gouden sieraden (waaronder de recente schatvondst van Hoogwoud), muntschatten, het borstkruis van Sint-Servaas, de oudste schaakstukken van Nederland en een houten ladder uit een waterput zijn van de partij.

Tijd van grote veranderingen

Het midden van de Middeleeuwen, de periode 900-1100, lijkt een zwart gat in de geschiedenis, eeuwen waarin niets gebeurde. Maar voor wat nu Nederland is, vormt het juist een tijd van grote veranderingen in klimaat, landschap, bebouwing, taal en samenleving. Tussen 900 en 1100 ontstaat een ‘Nederland’ dat nu nog herkenbaar is, met dijken om ontgonnen land, een burcht na elke rivierbocht en kerktorens aan de horizon.

Nieuwkomers in Nederland

Nederland wordt geregeerd door bisschoppen en behoort tot het Heilige Roomse Rijk. Het zijn ook de eeuwen waarin op grote schaal oosterse en westerse kennis worden uitgewisseld: muziekschrift, het cijfer 0 en het schaakspel zijn nieuwkomers in de lage landen. Aan het einde van het millennium werd het einde van de wereld verwacht. De mensen zagen voortekens in zonsverduisteringen, overstromingen en komeetverschijningen. Maar uiteindelijk gebeurde er niets. Het jaar 1000 vertelt de verhalen van deze middeleeuwers, over hun dagelijks leven en hun verwachtingen van de millenniumwisseling.

Extra bij de tentoonstelling

• Tentoonstellingsboek Het Jaar 1000 (€24,95), geschreven door RMO-conservator dr. Annemarieke Willemsen.
• Gratis vierdelige podcastserie Het jaar 1000: de trailer staat al online, de afleveringen volgen op 6 en 13 oktober 2023.
• Jong en oud kan samen door de tentoonstelling speuren met een blacklight tour (vanaf 4 jaar) of aan de slag met een jaar 1000-ontdekkingsreis (vanaf 8 jaar). Gratis verkrijgbaar bij de entreebalie.
• RMO Magazine (€ 3,50), met o.a. uitgebreide artikelen over de tentoonstelling en het onderzoek naar objecten.
• Lezingen en evenementen, waaronder een middeleeuws schaaktoernooi op 18 februari 2024.
• U kunt een rondleiding met gids boeken.
• Voor leerlingen uit het voortgezet onderwijs wordt een interactieve rondleiding aangeboden.

Samenwerking en bruiklenen

Naast de eigen Leidse collectie zijn er talrijke bruiklenen uit binnen- en buitenland: belangrijke objecten uit internationale verzamelingen, zoals het Castello Sforzesco (Milaan), het National Museum Finland (Helsinki) en het Landesmuseum Kassel. Daarnaast zijn bruiklenen uit meer dan veertig Nederlandse musea, erfgoedinstellingen en particuliere verzamelingen, waaronder de Nationale Numismatische Collectie (Amsterdam), Museum Catharijneconvent (Utrecht), het Fries Museum (Leeuwarden), Rijksmuseum (Amsterdam) en KB, de nationale bibliotheek (Den Haag).

Aan deze tentoonstelling is ook een wetenschappelijk onderzoeksproject over het jaar 1000 gekoppeld.