Mantelspeld

Dit luxe sieraad is gemaakt van verguld zilver. Het cirkelvormige deel wordt omzoomd door een dikke band van in elkaar gedraaid zilverdraad. Het bladgoud is gezet met 22 zilveren nietjes , die met bolvormige knopjes op de achterzijde van de schijf zijn vastgeslagen. De mantelspeld werd gevonden in Zwammerdam, maar is van Germaanse oorsprong.

• verguld zilveren mantelspeld
• datering: 3de eeuw na Chr.
• lengte: 3,7 centimeter
• gevonden in: Zwammerdam (Zuid-Holland)

Kom van millefiori-glas

Deze kom is gemaakt van millefiori-glas (‘duizendbloemen’) en werd gevonden in het Zuid-Hollandse Valkenburg. Het is een luxe soort glaswerk, dat niet alleen in de woningen van de officieren is gevonden, maar ook in de afvalhopen tussen de barakken. Dit zou er op kunnen wijzen dat deze fraaie kommen ook bij de gewone soldaten op tafel stonden.

• kom van millefiori-glas
• datering: 1ste eeuw na Chr.
• diameter: 10 centimeter
• gevonden in: Valkenburg (Zuid-Holland)

Helm met adelaarskop

Deze helm is gedragen door een Romeinse cavalerist. Het meest opvallend is natuurlijk de vorm: de helm ziet eruit als een Frygische muts, met een punt die uitloopt in een adelaarskop. Deze typische  vorm (vernoemd naar het koninkrijk van de Frygiërs in Anatolië) komt in verschillende culturen uit de oudheid voor. Het voorste gedeelte van de helm had waarschijnlijk de vorm van een masker.

• bronzen helm met adelaarskop
• datering: 2de – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 38 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Zwaardschede

De schedes van dolken en zwaarden werden door de Romeinen vaak uitbundig versierd. In de eerste eeuw na Chr. was het bijvoorbeeld gebruikelijk om een schede te verfraaien met verwijzingen naar het keizerlijk huis. Deze rijk versierde zwaardschede is daar een voorbeeld van: aan de bovenkant is een portret van keizer Tiberius aangebracht.

• bronzen zwaardschede
• datering: 1ste eeuw na Chr.
• lengte: 45,2 centimeter
• gevonden in Valkenburg (Zuid-Holland)

Kinderspeelgoed

Dat in Romeinse forten niet alleen soldaten kwamen, bewijst de vondst van deze houten speeltjes. Ze werden namelijk opgegraven tussen de restanten van het grensfort Praetorium Agrippinae aan de Oude Rijn in het Zuid-Hollandse Valkenburg. Het houten zwaardje is beschadigd en aan de bovenkant waarschijnlijk door verbranding wat geblakerd.

• houten speelgoed
• datering: 1ste – 2de eeuw na Chr.
• lengte zwaardje: 23,2 centimeter
• gevonden in Valkenburg (Zuid-Holland)

Ruitermasker

Sommige Romeinse soldaten droegen bronzen ruitermaskers aan hun helmen. Dat deden ze bij parades en toernooien, maar ook tijdens het gevecht om de vijand schrik aan te jagen: een geval van psychologische oorlogsvoering. Door middel van een scharnier kon het masker omhoog geklapt worden om even lucht te happen, want de temperatuur kon achter het brons hoog oplopen.

• bronzen ruitermasker
• datering: 80 – 125 na Chr.
• hoogte: 21 centimeter
• gevonden in Leiden (Zuid-Holland)

Scherf met ingekraste naam

In dit stuk van een gebroken bord heeft de Romeinse eigenaar zijn naam gekrast: Senacionis. Het bord is gemaakt van terra sigillata, een luxe aardewerksoort die makkelijk te herkennen is aan de kleur (van lakrood tot bruinrood en oranjebruin) en de glans. De meeste terra sigillata die in Nederland wordt teruggevonden, is afkomstig van Franse of Duitse productiecentra.

• scherf van een aardewerken bord
• datering: 2de – 3de eeuw na Chr.
• lengte: 15 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Dolkschede en gordel

In een waterput bij het castellum van Velsen werd tweeduizend jaar geleden een Romeinse militair begraven. Tot zijn uitrusting behoorden een zilveren dolk met een versierde schede en een zilveren gordel. De greep van de dolk is niet teruggevonden. Van de punt van de schede is alleen een zilveren rozet bewaard gebleven.

• dolkschede en gordel
• materiaal: ijzer en leer, met zilveren nagels en ingelegwerk, niëllo en email
• datering: 15 – 30 na Chr.
• gevonden in: Velsen (Noord-Holland)

Grafsteen voor Salvia Fledimella

Deze kostbare grafsteen werd opvallend genoeg opgericht voor een vrouwelijke bediende. De vrouw heette Salvia Fledimella. Zoals op de steen te lezen valt, liet haar voormalige baas Sextus Salvius na haar dood de grafsteen maken. Aan de bovenkant is een driehoekig fronton gemaakt, met een rozet van bladeren erin. De hoeken worden gesierd door krullende bladeren.

• grafsteen van kalksteen
• datering: 1ste eeuw na Chr.
• hoogte: 81 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Sierbeslag

In het Romeinse fort in Vechten werd in de negentiende eeuw dit sierbeslag van een zwaardriem gevonden. Waarschijnlijk was de riem het bezit van een officier van een militaire eenheid die belast was met politietaken, de beveiliging van de gouverneur, of met spionage. De versieringen en uitvoering van het beslagstuk wijzen daarop.

• sierbeslag van een zwaardriem
• datering: 3de eeuw na Chr.
• lengte: 12 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Kom

Deze kom is gemaakt in Zuid-Frankrijk en werd gevonden bij opgravingen van het Romeinse castellum in Valkenburg. De kom is gemaakt van terra sigillata, een luxe aardewerksoort die makkelijk te herkennen is aan de kleur (van lakrood tot bruinrood en oranjebruin) en de glans. De meeste terra sigillata die in Nederland wordt teruggevonden, is afkomstig van Franse of Duitse productiecentra.

• kom van terra sigillata
• datering: 1ste eeuw na Chr.
• hoogte: 8,9 centimeter
• gevonden in: Valkenburg (Zuid-Holland)

Hanger van paardentuig

Deze hanger was onderdeel van een paardentuig. Het is versierd met een afbeelding van het hoofd van Medusa, een monsterlijke dame met slangenhaar uit de Griekse mythologie. De paarden van de Romeinse cavalerie waren vaak uitgerust met allerlei decoraties en bepantsering, zoals hoofd- en oogbeschermers.

• bronzen hanger van paardentuig
• datering: 2de – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 7,5 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Wijnscheplepel

De officieren en de rijke inwoners van de dorpen bij de Romeinse forten aten voornamelijk van zilveren of bronzen serviesgoed. Deze fraai versierde lepel is gebruikt om wijn in een beker te scheppen.

• bronzen wijnscheplepel
• datering: 1ste – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 10,3 centimeter
• gevonden in: Valkenburg (Zuid-Holland)

Tegel met stempel

Het Cohors I Flavia Hispanorum (equitata pia fidelis) was een Romeinse ruiterij-eenheid die gelegerd was in fort Fectio bij Vechten. Deze tegel met de stempel van de eenheid erin (COHTFLA) is hiervan een stille getuige.

• bakstenen tegel met stempel
• datering: 2de – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 22 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Militair diploma

Dit militaire diploma is van de zoon van Amandus, een Cananefaat. De Cananefaten waren een inheems volk dat aan de Noordzeekust woonde. Het diploma is gevonden bij een Romeinse villa in Poeldijk (onder Den Haag). Dergelijke diploma’s werden uitgereikt aan niet-Romeinse soldaten die na vijfentwintig jaar diensttijd afzwaaiden en het Romeinse burgerrecht kregen.

• militair diploma van brons
• datering: 164 na Chr.
• afmetingen: 14 x 11 centimeter
• gevonden in: Poeldijk (Zuid-Holland)

Sleutels

• ijzeren sleutels
• datering: 1ste – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 10 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)

Beeld van Hercules

Dit beeld van een uiterst gespierde, maar desalniettemin enigszins vermoeide god Hercules werd gevonden in Valkenburg. In de Romeinse tijd lag daar het fort Praetorium Agrippinae. De torso is een Romeinse kopie van een van de beroemdste sculpturen uit de oudheid: Hercules Farnese. Dit Griekse origineel werd in de 4de eeuw v. Chr. gemaakt door de top-beeldhouwer Lysippos.

• kalkstenen beeld van Hercules
• datering: 1ste – 3de eeuw na Chr.
• hoogte: 50 centimeter
• gevonden in: Valkenburg (Zuid-Holland)

Altaar van Quintus Antistius Adventus

Dit uitzonderlijk grote altaar van duizend kilo zwaar is tussen 170 en 173 na Chr. opgericht door Quintus Antistius Adventus. Quintus was geboren in Algerije. Hij reisde tijdens zijn carrière als ambtenaar en militair door het gehele Romeinse Rijk. Hierdoor is dit altaar een symbool voor het internationale karakter van de Romeinse grens langs de Rijn.

• altaar van kalksteen
• datering: 170-173 na Chr.
• hoogte: 119 centimeter
• gevonden in: Vechten (Utrecht)