Kleine fototentoonstelling

te zien van 3 juli t/m 2 oktober 2021

Op reis langs het noordelijke grensgebied van het Romeinse Rijk

Delen van de Romeinse limes zijn vandaag de dag nog zichtbaar in het Duitse landschap, mede dankzij archeologische opgravingen en reconstructies. Journalist Joost Vermeulen en fotograaf Mark Rammers volgden het spoor van het Romeinse grensgebied door dorpen, valleien en bossen. In deze kleine foto-expositie nemen ze u mee langs de meest bijzondere plekken die ze tegenkwamen.

  • De foto’s hangen vanaf 3 juli 2021 achter de Egyptische tempel in de Tempelzaal, onze gratis toegankelijke entreehal.

De limes

In de 2de eeuw na Christus ontwikkelden de Romeinen aan hun noordgrens een min of meer aaneengesloten verdedigingssysteem. In Engeland neemt dit systeem – dat bekend staat als de limes (Latijn voor ‘grens’) – de vorm aan van een muur (de Muur van Hadrianus). Vanaf Katwijk aan Zee tot waar de Moezel in de Rijn uitmondt, was de Rijn een natuurlijke begrenzing. In het oosten deed de Donau hetzelfde. Tussen Rijn en Donau, in het huidige Duitsland, werd er door de Romeinen een barrière aangelegd. Dit traject wordt de Obergermanische-Raetische limes genoemd.

De Obergermanische-Raetische limes

In het Duitse deel van de limes maakten de Romeinen een begrenzing door op een strook van ruim zeshonderd kilometer lengte en veertig meter breedte bomen en begroeiing weg te kappen. Daarop werd een pad aangelegd, dat bewaakt werd door op regelmatige afstand geplaatste houten wachttorens. Aan de voorkant verrees een houten palissade. In een later stadium werd die vervangen door een aarden wal met gracht, en in Beieren zelfs door een stenen muur. Verspreid over het achterland lagen kleine en grote forten.

Verval en reconstructie

Rond het jaar 260 raakte de Obergermanische-Raetische limes in verval, door invasies van verschillende Germaanse stammen en een politieke crisis binnen het Romeinse Rijk. In de negentiende eeuw werden de Romeinse resten herontdekt, en werd op tientallen plaatsen langs de limes archeologisch onderzoek gedaan. Ook zijn toen al pogingen gedaan om het grensgebied te visualiseren. Er werden wachttorens gereconstrueerd, delen van de palissade herbouwd en in Saalburg werd zelfs een compleet fort herbouwd. De oudste replica van een wachttoren komt uit het einde van de negentiende eeuw, de jongste uit 2015.

Samenwerking

Joost Vermeulen en Mark Rammers werkten voor hun onderzoek naar de Obergermanische-Raetische limes samen met het Duits Verkeersbureau.

Werelderfgoed

De Obergermanische-Raetische limes (de Boven-Germaanse limes) werd in 2005 aan de Werelderfgoedlijst van UNESCO toegevoegd, waar de Muur van Hadrianus al sinds 1987 op stond. Het Werelderfgoedcomité van UNESCO heeft op dinsdag 27 juli 2021 ook de Neder-Germaanse limes de status van Werelderfgoed toegekend. De Neder-Germaanse limes loopt in Nederland langs de Rijn, van Lobith tot aan Katwijk. Samen met het Duitse gedeelte, dat nu ook op de Werelderfgoedlijst staat, vormde het tweeduizend jaar geleden de buitengrens van de Romeinse provincie Neder-Germanië.

Langs de Duitse limes

Gereconstrueerde wachttoren | foto © Mark Rammers

Langs de Duitse limes

Prachtige uitzichten langs de Duitse limes | foto © Mark Rammers

Meer lezen over de limes

Zelf een reis maken langs de Duitse limes? Er zijn routes uitgestippeld die per auto of fiets, of wandelend, afgelegd kunnen worden. Kijk voor meer (Duits- of Engelstalige) informatie op de website limesstrasse.de.