Kleine tentoonstelling
22 juni t/m 4 september 2022
Magische spreuken voor het hiernamaals
Het ‘dodenboek’ van Qenna is een Egyptische papyrusrol van meer dan zeventien meter lang en ruim drieduizend jaar oud. Het staat vol met magische spreuken, afbeeldingen van goden en symbolen. In deze tentoonstelling voor jong en oud is het kleurrijke manuscript als één doorlopend geheel te zien. Dat is voor het eerst sinds de aankoop in 1835. Het is de langste papyrus uit de museumcollectie en in de afgelopen drie jaar is gewerkt aan de restauratie ervan.
Tentoonstelling en restauratie
Het dodenboek is gevonden in de westelijke heuvels van Luxor. De papyrus lag opgevouwen over het gemummificeerde lichaam van een Egyptische handelaar met de naam Qenna. Hij leefde rond 1300-1275 v.Chr. Animaties en projecties in de tentoonstelling brengen de levendige voorstellingen en magische spreuken tot leven. Ook het graf van Qenna komt aan bod en u komt te weten hoe de oude Egyptenaren papyrus maakten. Speciale aandacht is er voor het grootscheepse restauratieproject dat onlangs is afgerond, en de resultaten van het materiaalonderzoek dat daar aan voorafging.
Zeventien meter dodenboek in zijn geheel te zien
Caspar Reuvens, de eerste directeur van het Rijksmuseum van Oudheden, kocht het zeventien meter lange dodenboek in 1835 op een veiling in Londen. Al snel daarna is de papyrus in achtendertig hanteerbare vellen gesneden, wat in die tijd heel gebruikelijk was. In het verleden werden vaak slechts enkele vellen tentoongesteld, terwijl de rest in het museumdepot lag. Deze tentoonstelling biedt daarom een unieke mogelijkheid om dit bijzondere dodenboek in zijn geheel te zien.
Hulp voor Qenna in het hiernamaals
Zoals iedereen in het oude Egypte, hoopte Qenna op een eeuwig bestaan na zijn dood, in het hiernamaals bij de goden. Daarom liet hij zijn lichaam mummificeren en kreeg hij in zijn graf een papyrusrol mee met circa veertig magische spreuken. Die zouden hem in het dodenrijk helpen bij beproevingen, beschermen tegen monsters en hem veranderen in een krachtig wezen met een eeuwig leven. In de tentoonstelling volgt u Qenna in deze metamorfose. Hij neemt u mee langs verhalen, spreuken, goden en symbolen. Dankzij de papyrus kende Qenna bijvoorbeeld de namen van alle monsterachtige opzichters en poortwachters die hij onderweg tegen zou komen. Alleen wanneer hij hun juiste namen noemt, zouden ze hem veilig laten passeren.
Restauratie van de papyrus
Vel 8 van het dodenboek van Qenna
Grootscheeps restauratieproces
De vellen van de papyrusrol zijn in de afgelopen tweehonderd jaar meerdere malen gerepareerd, maar lijm en papierlagen van oudere restauraties bleken inmiddels zelf schade te veroorzaken. Tijdens een grootscheeps restauratieproject (2018-2022) zijn die daarom vrijwel geheel verwijderd. Daarna zijn zo min mogelijk nieuwe aanvullingen gedaan, om zoveel mogelijk van de originele papyrus te kunnen laten zien. Alle vellen zijn uitvoerig onderzocht door een team van restauratoren, conservatoren, natuurwetenschappers en fotografen. Dat was nodig om de conditie van de papyrus en alle oude restauraties in kaart te brengen. Bovendien kwam hierdoor de nodige informatie aan het licht over de manier waarop het dodenboek is gemaakt.
Steun
Het onderzoeks- en restauratieproject van deze oud-Egyptische papyrus kwam tot stand met steun van de Vereniging Rembrandt (mede dankzij haar Van der Klaauw Fonds). Het Rijksmuseum van Oudheden wordt gesteund door de Vriendenloterij.
In de tentoonstellingszaal van 'De papyrus van Qenna'
Vel 16 van het dodenboek van Qenna