Bij archeologisch onderzoek in Hazerswoude, langs een aftakking van de Oude Rijn, hebben archeologen van Vestigia BV en het Rijksmuseum van Oudheden in november 2021 een Romeinse houten dam opgegraven. In de kreek langs de dam zijn vele vondsten gedaan, onder meer aardewerk, munten, mantelspelden en leren schoenzolen – de typerende vondsten van een Romeinse militaire legerplaats.

Forten

De dam ligt langs de verdedigingslinie van de Romeinse grens (limes), tussen de Romeinse forten van Leiden en Alphen aan den Rijn. Een aantal Nederlandse limes-forten staat sinds dit jaar op de Unesco Werelderfgoedlijst, maar deze nieuwe ontdekkingen uit de 3de eeuw na Chr. bevestigen dat ook tussen de forten belangrijke (nog niet opgegraven) onderdelen van de limes aanwezig zijn.

De limesweg

Langs de limes aan de Rijn lagen belangrijke legerplaatsen als Valkenburg, Vechten en Nijmegen. Tussen die forten liep een doorgaande weg, de limesweg. In Hazerswoude is al eerder dit jaar een stukje van deze Romeinse weg gevonden. Ook bij het nieuwe onderzoek is een deel van deze weg opgegraven.

Dam en kreek

De vondsten in Hazerswoude duiden erop dat dit gebied vanaf de derde eeuw Romeinse militairen werd bewoond, ter versterking van de limes. De opgraving levert daarmee een waardevolle bijdrage aan de kennis van dit Romeinse grensgebied. Er zijn geen grote bouwwerken teruggevonden, maar uit de aanwezigheid van de dam blijkt dat er een wachttoren, klein fort of ander militair gebouw in de buurt moet hebben gestaan. Het bouwwerk moest tegen het water beschermd worden. De dam zelf bestond uit rijen houten palen, waarmee een deel van een kreek was afgedamd. De kreek lag vol met Romeinse resten.

Tussen de forten van de limes

Samen met andere ontdekkingen in onder meer Utrecht, Alphen aan den Rijn, Leiden en Katwijk wijzen de vondsten in Hazerswoude op de aanwezigheid van grotere militaire wachtposten langs de limesweg. Er kan langs de limes zelfs sprake zijn geweest van een tweede linie aan versterkingen, tussen de grotere forten in.

Nader onderzoek

De vondsten worden nog verder onderzocht en geanalyseerd, dus vooralsnog zijn er geen conclusies aan te verbinden. Maar dat zo’n kleine opgraving tussen de grote forten zoveel materiaal oplevert, versterkt in elk geval de theorie dat er op veel andere niet-onderzochte plekken langs de limes nog veel te ontdekken valt.

Samenwerking

De opgravingen door Vestigia BV in Hazerswoude zijn uitgevoerd in opdracht van het Rijksmuseum van Oudheden en de Gemeente Alphen aan den Rijn. Jasper de Bruin, RMO-conservator collectie Nederland in de Romeinse tijd werkte met Vestigia in het veld. Hij zal ook meewerken aan de verwerking, analyse en rapportage van de resultaten. Bij de opgraving hielpen studenten van de Universiteit Leiden en Saxion Hogeschool en de leden van de Vereniging van Vrijwilligers in de Archeologie (AWN, afdeling Rijnstreek).

Museum en opgravingsprojecten in Nederland

Het Rijksmuseum van Oudheden is de afgelopen jaren steeds vaker actief betrokken bij archeologische opgravingsprojecten in Nederland. Dat gebeurd zowel door in het veld mee te werken, maar ook door als locatie de vondsten en kennis uit die opgravingen met het grote publiek te delen. Het museum beheert de nationale archeologische collectie, met onder meer de grootste limes-collectie van Nederland. Naast het tentoonstellen daarvan, is het ook een museumtaak om daar nieuwe kennis over te verzamelen. In dit geval gebeurde dat door financiering van het onderzoek en samenwerking met de gemeente Alphen aan den Rijn. Op de plek van de opgraving zal binnenkort de nieuwe woonwijk Westvaartpark verrijzen.