Het Rijksmuseum van Oudheden heeft een van de iconen van de Nederlandse archeologie in zijn bezit gekregen: het 3500 jaar oude ‘zwaard van Ommerschans’. Het zwaard werd woensdag 5 juli 2017 bij veilinghuis Christie’s in Londen gekocht voor € 550.000. Het is een van de meest zeldzame en bijzondere objecten uit de Nederlandse én Europese prehistorie. “We zijn enorm blij en opgelucht dat het ons eindelijk is gelukt dit zwaard te bemachtigen. Zonder de zeer ruimhartige steun van private en publieke fondsen was dit onhaalbaar geweest”, zegt museumdirecteur Wim Weijland.

• Het zwaard van Ommerschans is te zien in de vaste tentoonstelling Archeologie van Nederland.

Na negentig jaar terug in Nederland

Het zwaard werd eind negentiende eeuw gevonden, dicht bij de Ommerschans, een voormalig vestingwerk in het noorden van Overijssel. Later verhuisde het voorwerp met de eigenaren mee naar Duitsland. Al vanaf 1927 deed het museum vergeefse pogingen om het zwaard aan te kopen. Nu het topstuk voor het eerst sinds de vondst te koop is aangeboden, komt het na bijna negentig jaar weer terug naar Nederland.

Ruimhartige steun van fondsen

Zonder de genereuze bijdrage van de Vereniging Rembrandt en haar Eleonora Jeuken-Tesser Fonds was deze aankoop onmogelijk geweest. Samen namen ze van het aankoopbedrag bijna veertig procent voor hun rekening. Ook het publieke Mondriaan Fonds leverde een onontbeerlijke bijdrage aan deze aankoop, zon twintig procent. Birgit Donker, directeur van het Mondriaan Fonds: “Het zwaard van Ommerschans is een van de topstukken van de Nederlandse archeologie en een sleutelstuk in de Collectie Nederland. Dat het straks in het Rijksmuseum van Oudheden is te zien, is fantastisch.” Overige financiering verkreeg het museum van de BankGiro Loterij, vriendenvereniging RoMeO en uit eigen middelen.

Zeldzame reuzenzwaarden

Het bronzen zwaard van Ommerschans is 68 centimeter lang. Het maakt deel uit van een groep van zes zeldzame ‘reuzenzwaarden’ uit de bronstijd (2000-800 voor Chr.). De wapens zijn niet geschikt om mee te vechten: daarvoor zijn ze te groot en te zwaar. Bovendien zijn ze niet geslepen. Het gaat om geïdealiseerde, ceremoniële zwaarden, die wellicht zelfs als religieus voorwerp dienden. Ze moesten indruk maken door hun esthetische schoonheid en enorme formaat.

Zwaard van Ommerschans meest indrukwekkend

Waarschijnlijk zijn de zwaarden door een en dezelfde meester-bronsgieter gemaakt. Alle zes getuigen ze van de absolute top in de kunst van het bronsgieten. Ze zijn vrijwel identiek en raakten al in de prehistorie verspreid over Engeland, Frankrijk en Nederland. Het zwaard van Ommerschans is van de zes het meest indrukwekkende, gave en wetenschappelijk meest interessante exemplaar. De andere vijf behoren tot de topstukken in de nationale collecties van o.a. het British Museum. Het Rijksmuseum van Oudheden heeft sinds 2005 het enige kleinere exemplaar uit de groep in de collectie, een zwaard dat in 1947 bij Nieuwegein (Utrecht) in een oude rivierarm van de Rijn is gevonden.