Een internationaal team van onderzoekers heeft de genetische geschiedenis van onze vroegste moderne menselijke voorouders herschreven. Ze maakten gebruik van de grootste dataset tot nu toe van genetisch materiaal van prehistorische jager-verzamelaars uit Europa van 35.000 tot 5.000 jaar geleden. Het ging daarbij om 356 individuen. Het onderzoek verkreeg hierdoor spectaculaire nieuwe inzichten in de verwantschap en migraties van deze vroege moderne mensen in Europa.

IJstijd-overlevers

Er werd onder meer ontdekt dat 30.000 jaar geleden twee genetisch verschillende groepen leefden in West- en Zuidwest-Europa enerzijds en Centraal- en Zuid-Europa anderzijds. Ondanks de genetische verschillen deelden ze dezelfde cultuuruitingen en jachtwapens. Deze zogenoemde Gravettien-groepen trokken zich terug in Zuid-Europa tijdens de piek van de laatste ijstijd. Alleen de westelijke groep bevolkte Europa daarna in noordoostelijke richting. Dit betreft onder meer de Magdalénien-cultuur, bekend van de grotkunst. Zij werden op hun beurt weer vervangen door groepen die vanaf het Italiaanse schiereiland noordwaarts trokken. Mogelijk hield deze migratie verband met het verdwijnen van de mammoetsteppe door de opwarming van het klimaat.

Twee groepen jager-verzamelaars

Het onderzoek toonde ook aan dat later verschillende groepen jager-verzamelaars naast elkaar bestonden. De uiterlijke, fenotypische kenmerken van de westelijke jager-verzamelaars verschillen van de oostelijke groep. De westelijke groep, waaronder ook de oudste bewoners van onze streken, hadden vooral een donkere huidkleur en blauwe of groene ogen, terwijl de oostelijke groep een lichtere huidskleur had en voornamelijk bruine ogen. Pas vanaf 8.000 jaar geleden treedt een vermenging van beide groepen op.

Leidse onderzoekers betrokken

Ook Leidse onderzoekers waren betrokken bij dit grootschalige onderzoek: Eveline Altena van het Leids Universitair Medisch Centrum en Luc Amkreutz van het Rijksmuseum van Oudheden en de Faculteit der Archeologie van de Universiteit Leiden. In hun onderzoek namen ze menselijke skeletresten uit Doggerland mee, het verdwenen landschap in de Noordzee. De vele vondsten uit dit gebied blijken een zeer belangrijke bron van informatie te zijn. Het zijn vooral amateurs en vrijwilligers die deze voorwerpen bijvoorbeeld op de opgespoten stranden vinden en vervolgens doneren voor onderzoek.

• Lees meer over het onderzoek in bijgaande pdf