Uit antieke beschrijvingen is bekend dat Julius Caesar mager en pezig was, en vrij kaal. Hij liet zich echter altijd afbeelden met een haardos. IJdelheid zal daarbij een rol hebben gespeeld.

Karakter

Zijn officiële portret moest meer zijn dan een weergave van de werkelijkheid. Het moest een karakter laten zien dat Caesar zich graag liet aanmeten: een nuchtere, zakelijke man, rationeel, hard voor anderen en zichzelf, filosofisch, weloverwogen, beheerst en wijs. In de marmeren kop op de eerste afbeelding zien we iets van die karaktertrekken terug. Om de mond speelt een lichte glimlach en de kraaienpootjes rond de ogen verlenen het gezicht een milde wijsheid.

De jonge Caesar

Gaius Julius Caesar, de belangrijke Romeinse staatsman uit de 1ste eeuw v. Chr., werd in 100 v. Chr. geboren. Volgens de overlevering dankt hij zijn naam (Caesar) aan de keizersnede waarmee hij ter wereld werd gebracht. In zijn jonge jaren volgde hij op het Griekse eiland Rhodos, toentertijd een beroemd cultureel centrum, een studie die hem de kunst van de welsprekendheid moest bijbrengen, de rethorica.

Carrière

Hij begon zijn loopbaan als advocaat in Rome en maakte daarna carrière in het leger en de politiek. In 60 v. Chr. sloot hij een verbond met de twee machtigste veldheren van zijn tijd, Pompeius en Crassus: het zogenoemde Eerste Driemanschap. Een jaar later werd hij tot consul gekozen. Daarna werd hij bestuurder van twee provincies, Gallia Cisalpina en Gallia Transalpina (Noord-Italië en Frankrijk). In de daarop volgende jaren ondernam Caesar een aantal succesvolle veldtochten waarmee hij het gehele vrije deel van Gallië veroverde, tot in het huidige België toe. Hij schreef hierover een verslag, getiteld ‘Over de Gallische Oorlog’ (De Bello Gallico).

Strijd en liefde

De Romeinse senaat vond dat Caesar te veel macht kreeg en gaf hem de opdracht zijn bevel neer te leggen. In plaats daarvan trok hij in 49 v. Chr. met zijn troepen de grensrivier de Rubicon over en marcheerde in de richting van Rome. Hierop volgde een burgeroorlog tussen hem en de troepen van Pompeius, zijn vroegere bondgenoot. Het strijdtoneel verplaatste zich van Italië naar Egypte, Klein-Azië, Noord-Afrika en Spanje. Beroemd werd zijn affaire met de Egyptische koningin Cleopatra, bij wie hij een zoontje kreeg, Caesarion (‘Kleine Caesar’).

Alleenheerser en moord

In 45 v. Chr. keerde hij als alleenheerser naar Rome terug. Hij voerde veranderingen door die hem populair maakten bij het volk, zoals landhervormingen en betere aanvoerroutes voor de voedselvoorziening in de stad. Uiteindelijk werd zijn machtige positie hem fataal. Op 15 maart 44 v. Chr. werd hij door een groep senatoren, onder wie enkele van zijn beste vrienden, met 23 dolksteken vermoord. De staatsvorm van de republiek keerde daarna niet meer terug. Caesars adoptiezoon Octavianus, de latere Augustus, werd in 27 v. Chr. de eerste Romeinse keizer. De naam Caesar werd zijn eretitel en die van al zijn opvolgers. In de westerse wereld is de titel blijven voortleven in de woorden ‘keizer’ en ‘tsaar’.

Gehavende kop

Het Rijksmuseum van Oudheden beschikt over nog een andere marmeren kop van Caesar (tweede afbeelding). Die is vrij ernstig gehavend. De kop zou afkomstig zijn van de Hunerberg in Nijmegen, maar dat is niet zeker. Op die heuvel lag tussen 71 en ca. 104 na Chr. het kamp van het Tiende Legioen, dat oorspronkelijk was opgericht door Caesar.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website