Deze grote Griekse amfoor heeft een lange geschiedenis. Hij wordt Stadhoudersvaas genoemd omdat hij in bezit is geweest van de stadhouders Willem IV en Willem V. De roodfigurige amfoor is tussen 330 en 320 v. Chr. gemaakt in het Italiaanse Campanië en is een van de eerste Griekse vazen die in Nederland terechtkwamen.

Verschillende eigenaren

In de achttiende eeuw heeft de vaas toebehoord aan Frederik graaf De Thoms, die hem rond 1737 in bezit kreeg. De Thoms was een romantische avonturier die het verzamelen van oudheden als hobby had. Toen hij trouwde met Johanna, de dochter van de beroemde medicus Boerhaave, bracht hij zijn oudheden uit Italië over en stelde ze op in zijn woonhuis aan het Rapenburg in Leiden. Na zijn dood in 1751 ging zijn verzameling naar het kabinet van Willem IV. In 1795 verhuisde de amfoor onder het regime van Napoleon naar het Louvre in Parijs. Na de Slag bij Waterloo in 1815 werd de vaas teruggehaald naar Nederland en in 1844 overgedragen aan het Rijksmuseum van Oudheden.

Achilles en Memnon

Op de voorkant van de vaas zien we in de onderste zone twee helden uit de Trojaanse oorlog met elkaar strijden. Achilles (links) heft zijn lans en zijn rivaal Memnon zakt hevig bloedend met geknakte speer in elkaar. Dit gevecht komt niet in de Ilias van Homerus voor, maar wel in het werk Posthomerica van de laat-antieke auteur Quintus van Smyrna (4de eeuw na Chr.). In de bovenste zone zien we de twee helden samen met hun moeders: Achilles’ moeder Thetis (links) kijkt trots naar haar zoon en Memnons moeder Eos loopt in paniek weg.

Wegen van de zielen

Tussen de moeders zit de god Hermes bij een weegschaal die is opgehangen aan een boom. Daarmee wordt het lot van de twee helden bezegeld. Dit wegen van de zielen heet in het Grieks psychostasie. In de Posthomerica is het de oppergod Zeus die de zielen van de stervelingen weegt en zo beslist over hun lot. Op deze amfoor heeft Hermes, de bode van de goden, die taak overgenomen. De rechterschaal met daarin het lot van Memnon zakt door. Hij is stervende. Hermes zal de ziel van de dode Memnon begeleiden naar de onderwereld.

Overige afbeeldingen

Op de hals van de amfoor zijn vrouwen geschilderd, de een met een fakkel, de ander offerend bij een altaar. Op de schouder van de vaas zijn aan de voorkant een stier en een griffioen te zien en aan de achterkant een reeks palmetten. Onder de gedraaide oren zien we aan de zijkanten fantastische veelkleurige ranken met bloemen. Deze versieringen onderstrepen nog eens de hoge kwaliteit van de vaas.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website