De hier afgebeelde urn uit de 2de eeuw v.Chr. is afkomstig uit Volterra (Toscane) en versierd met een scène in reliëf. Onder de liggende figuur is een scène te zien met een jongeman, die een palmtak in de hand houdt. Hij staat bij een altaar, met naast hem een naakte vrouw en twee krijgers. De scène illustreert een verhaal uit de geschiedenis van Troje, dat handelt over prins Paris.

Paris’ wedstrijd

Prins Paris heeft zojuist een wedstrijd gewonnen, daar wijst de palmtak op. Zijn broers denken echter dat hij een eenvoudige herdersjongen is en misgunnen hem zijn zege. De naakte vrouw is Aphrodite, godin van de liefde. De godin onthult Paris’ ware identiteit en redt hem daarmee van de dood. De tragiek is dat Paris daarna koningin Helena uit Mycene zal schaken: de aanleiding voor de Trojaanse oorlog waarin Troje zal vergaan.

Tragedies

De scène komt op meerdere urnen uit Volterra voor en vormt het hoogtepunt van enkele tragedies met de titel Alexander, die door Euripides en Sophocles zijn geschreven. De teksten van deze tragedies zijn verloren gegaan, maar aan de hand van een samenvatting uit de 2de eeuw na Chr., aangevuld met enkele fragmenten, kan het verhaal redelijk worden gereconstrueerd.

Berin

Hecuba, koningin van Troje, droomt tijdens haar zwangerschap dat zij een fakkel zal baren. Droomuitleggers voorspellen dat haar toekomstige kind de vernietiging van Troje zal inluiden en dat het daarom moet sterven. Na de geboorte van haar zoontje leggen dienaren het kind te vondeling in de bergen. Een berin ontfermt zich over het jongetje en zoogt hem. Het kind wordt vervolgens ontdekt door herders, die hem verder opvoeden. Zij geven hem de naam Paris.

Familiehereniging

Jaren later laat koning Priamus van Troje lijkspelen organiseren ter nagedachtenis aan zijn dood gewaande zoon. Dienaren zoeken bij de herders een prachtige stier uit als offerdier en eerste prijs. Het is het lievelingsdier van herdersjongen Paris. Hij vergezelt de stier naar Troje, doet mee aan de spelen en wint van iedereen. Inclusief de zonen van Priamus. De woedende koningszonen achtervolgen de ‘slaaf’ door wie ze zijn verslagen naar het altaar van Zeus. Op het moment dat een van de zonen de herdersjongen wil neersteken, herkent Cassandra, een dochter van Priamus, haar broer en onthult ze diens identiteit. Een familiehereniging volgt en hier eindigt ook het stuk.

Troje gedoemd

In de oudheid wisten de toeschouwers van de tragedie dat Paris (Griekse naam: Alexander) door zijn liefdesaffaire met koningin Helena de Trojaanse oorlog zou veroorzaken waardoor de droom van Hecuba, de vernietiging van Troje, werkelijkheid zou worden. De scène op de Volterraanse askisten toont het moment van herkenning: Paris knielt op het altaar met de palmtak in de hand, terwijl zijn broers met getrokken zwaard komen aanstormen. Aphrodite, en niet Cassandra, onthult zijn identiteit. Zijn dreigende dood is afgewend, maar Troje is gedoemd ten onder te gaan.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website