Askisten werden in Etrurië behalve van albast ook van de goedkopere, zacht tufsteen gemaakt, zoals de hier afgebeelde exemplaren. In het sterk vulkanische gebied rond Volterra werd al vanaf de oudheid tufsteen gedolven als belangrijkste steensoort voor de bouw van stadsmuren en gebouwen. De tufstenen askisten zijn grover dan de exemplaren van albast. Het reliëf is minder scherp waardoor de kist een minder ‘klassiek’ uiterlijk krijgt. Op beide kisten zien we scènes uit de Griekse mythologie.

Askist met Meleager

De figuur op het deksel van de Meleager-askist (eerste afbeelding) toont een aanliggende man met geopende mond. Hij houdt een schaaltje in zijn rechterhand. Het reliëf is geïnspireerd op de mythe van Meleager en Atalanta, een onderwerp dat is ontleend aan de verloren gegane tragedie Meleager van Euripides. Meleager is de zoon van koning Oeneus van Calydon. Hij was beroemd als speerwerper en jager – en onkwetsbaar, zolang er geen schade werd toegebracht aan een houten blok dat angstvallig door zijn ouders werd bewaard. Bij een oogstfeest vergat koning Oeneus te offeren aan de godin Artemis, die in woede ontstak en een vreselijk everzwijn naar Calydon stuurde. Het alles verwoestende beest bracht het voortbestaan van het koninkrijk in gevaar. Meleager ging met enkele van de beste jagers op jacht naar het everzwijn. Onder hen was ook de beeldschone Atalanta, die zich een geducht jager betoonde.

Strijd, afgunst en wraak

Tijdens de jacht werd Meleager verliefd op Atalanta. Vele jagers verloren het leven, maar Atalanta wist het everzwijn als eerste te verwonden. Daarop doodde Meleager het dier en schonk de kop en de huid aan Atalanta. Dit leidde tot afgunst en een nieuwe strijd, nu tussen de jagers onderling. Meleagers ooms (broers van zijn moeder) kwamen hierbij om. Zijn moeder, Althaea, nam wraak op haar zoon door het houtblok in het vuur te gooien. Daarop stierf Meleager.

Noodlot

Het thema van Euripides is de rivaliteit tussen de moeder en haar aanstaande schoondochter. Een ‘vreemde’ vrouw die invloed krijgt op haar zoon. Op de askist zien we Meleager en Atalanta met in hun midden het zwijn dat wordt neergestoken en gebeten door twee jachthonden. De strijd lijkt dan beslist, maar het noodlot van Meleager en Atalanta ligt al in de scène besloten.

Askist met timmermanswerkplaats

De andere tufstenen askist (tweede afbeelding) voert ons terug naar de mythologie van het eiland Kreta. Het reliëf toont het interieur van een werkplaats, met in het midden een meester-timmerman die aanwijzingen geeft aan zijn personeel. Uit vergelijkbare, beter bewaarde reliëfs is op te maken dat de groep rechts bezig is een koeienkop te maken.

Daedalus

Dit verklaart ook de scène: Pasiphaë, dochter van Helius (de Zon) en echtgenote van koning Minos van Kreta, had liefde opgevat voor de stier van Kreta die door Poseidon, god van de zee, was gezonden. Zij gaf de architect Daedalus de opdracht om een houten koe te maken waarin zij kon plaatsnemen om zich met de stier te verenigen. Ze raakte zwanger en baarde een monster, de Minotaurus, half mens, half stier. Om het dier te bedwingen moest Daedalus het Labyrint ontwerpen waarin het monster jaarlijks een aantal jongens en meisjes verslond – tot de Atheense held Theseus de Minotaurus wist te doden.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website