De farao als valk
De levende farao – egyptologen spreken liever van koning – werd beschouwd als de aardse incarnatie van de zonnegod Horus. Daarom werd hij ook als een god vereerd. Iedere farao had vijf namen, waarvan er twee met Horus te maken hadden: de Horusnaam en de Gouden Horusnaam. Het koningschap was van oudsher nauw verbonden met de cultus van deze valkgod, en dat is zo gebleven tot het einde van de faraonische beschaving.
Heerser op de troon
Egyptische kunstenaars hebben de Horus-cultus op verschillende manieren uitgebeeld. Een bekend beeldtype is dat van de heerser op de troon, wiens nek is bedekt door een valk met gespreide vleugels. Mooie voorbeelden hiervan zijn het majestueuze beeld van koning Chephren uit het Oude Rijk (2543-2120 v.Chr., 4de dynastie) en de kop van koning Neferefre uit de dynastie daarna, beide te bewonderen in het Egyptisch Museum in Caïro.
Koning Nectanebo II
Bij andere voorstellingen zijn valken deel van de decoratie van de koninklijke hoofdbedekking, en een derde uitdrukkingsvorm is een groepscompositie met de farao en de Horusvalk ten voeten uit. Een prachtig voorbeeld hiervan is een sculptuur van glad gepolijste, harde groenachtige steen in het Metropolitan Museum of Art in New York: koning Nectanebo II (360-343 v.Chr.), de laatste koning van inheemse komaf, staat tussen de poten van een grote, met de dubbele kroon van Egypte getooide valk. De eigennaam van deze koning was Nacht-Hor-en-Hebyt-mery-Hathor, “De sterke van Horus van Hebit, geliefd van Hathor”. Het beeld in New York vormt een rebus van Nacht-Hor-Hebs naam, waarbij de valk voor Horus staat en de attributen in de koninklijke handen de hiëroglief zijn voor Nacht (sterk) en Hebit.
Koningsbeeldje met valkenrug
Een faience (geglazuurd aardewerk) koningsbeeldje in de collectie van het Rijksmuseum van Oudheden (Ptolemasche dynastie, 250 v.Chr., 18 centimeter hoog) vormt qua betekenis een variant op hetzelfde thema: de koning als valk. Van dit type is maar een tiental voorbeelden bekend. Koning en valkgod gaan hier samen op de rug van de vorst, waar de vleugels en de staart van een valk zijn weergegeven.
