Toen A.J. Wierts in december 1930 op zijn erf in het Limburgse Simpelveld bij grondwerkzaamheden voor de zoveelste keer op een steen stuitte, kon hij niet bevroeden dat de steen veel meer was dan een steen. Al eerder dat jaar was hij tot tweemaal toe op een zandstenen sarcofaag gestuit, verbrijzeld en leeggehaald bij vorig grondwerk op het terrein. Maar dit keer was het anders. Het was zoals de Limburger Koerier op 15 december 1930 schreef: ‘… Bij nader onderzoek van deze vondst door dr. Beckers te Beek is gebleken, dat zij een der mooiste Romeinsche gaat worden, die we in Limburg al hebben gedaan. Bij de opening n.l. der zandsteenen kist, bleek zij inwendig helemaal in haut relief gebeeldhouwd te zijn.’

Kist met grafgiften

De kist (205 centimeter lang) bleek al eerder te zijn ontdekt en doorzocht – er zaten grote gaten in het deksel en in een van de korte zijden van de sarcofaag. Toch bleek een deel van de grafgiften nog aanwezig. In de kist werden gouden sieraden gevonden, waaronder een halsketting, een paar ringen en een oorbel, verder een zilveren spiegeltje, een glazen flesje, een flacon van aardewerk en enkele andere voorwerpen. Op de bodem van de kist lagen de crematieresten van de overledene. De sarcofaag was dus eigenlijk een grote as-urn.

Beeldhouwwerk aan de binnenkant

Veel teruggevonden sarcofagen hebben beeldhouwwerk aan de buitenkant. Bij deze sarcofaag zit het aan de binnenkant. Dat maakt het voorwerp uniek. Het beeldhouwwerk geeft een interieur van een kamer te zien. Op de bank ligt de overledene: een vrouw. Aan het hoofdeinde van de bank staat een stoel met daarnaast een kist. Tegenover de bank staat een rek met daarop drie flessen: een vierkante en twee ronde. Daarnaast staat een wandtafel op drie poten, versierd met leeuwenkoppen en -klauwen, gevolgd door een rek met daarop twee kannen, twee emmers en daarboven drie bekers en een flesje. Pal daarnaast staat een kast met twee deuren. Naast de kast zien we een aantal nisvormige bouwsels waarin misschien oorspronkelijk grafgiften waren gelegd. Die zijn echter niet ter plekke teruggevonden. Tussen de laatste nis en het voeteneinde van de bank is de zijkant van een Romeinse villa te zien, waarschijnlijk het huis waarin de overledene woonde. De schaal van de weergegeven voorwerpen stemt overigens onderling niet overeen.

Hout in steen

Het beeldhouwwerk in de sarcofaag is zowel artistiek als archeologisch van grote betekenis. Meubilair was in de 2de-3de eeuw veelal van hout, een vergankelijk materiaal dat meestal niet bewaard blijft. Doordat houten meubilair in deze kist in steen is weergegeven, krijgen we een goed beeld van hoe het er oorspronkelijk uitzag.

Villa in de buurt

De vondst van drie sarcofagen bij elkaar doet vermoeden dat in de directe omgeving de behuizing van de overledenen heeft gestaan. Doden die in een stenen kist werden bijgezet, voorzien van kostbare grafgiften, behoorden tot de bovenlaag van de bevolking. Verondersteld werd dat er in de onmiddellijke nabijheid een villa moest hebben gestaan. En inderdaad: in 1937 werden niet ver van de sarcofagen de grondsporen gevonden van een villa, zoals weergegeven in de unieke sarcofaag.

• Kijk voor (meer) afbeeldingen in de collectiezoeker op deze website