Gouden halsring
De hier afgebeelde gouden halsring (380-250 v. Chr., 16 centimeter diameter) is een Keltisch sieraad dat in 1998 werd gevonden in een Limburgse tuin. Een inwoner van Heerlen vond de halsring, ook wel torque genoemd, toen hij bezig was met een fundering voor de bouw van een serre aan zijn huis. Hij verkocht het sieraad aan een kunsthandelaar. Vervolgens kwam het terecht op een veiling in Brussel, waar het Rijksmuseum van Oudheden het kocht en als topstuk kon toevoegen aan zijn collectie.
Keltische siersmeedkunst
Bij de Kelten werden armbanden en halsringen zowel door mannen als vrouwen gedragen. De halsring was erg populair. Torque komt van het Latijnse woord torquere, dat draaien betekent. De halsringen waren gemaakt van brons, zilver of goud. Ze konden open of gesloten zijn, heel eenvoudig of uitgebreid versierd, bijvoorbeeld met dierenkoppen. De Keltische siersmeedkunst stond op een hoog niveau.
Statussymbolen
De torque kwam van de bronstijd tot in de laat-Romeinse tijd in grote delen van Europa voor. Uit Romeinse bronnen blijkt dat deze halsringen belangrijke statussymbolen waren van leiders en de heersende elite. Het sieraad vormde een ereteken voor hooggeplaatste personen. Er zijn ook afbeeldingen bekend van goden en krijgers die met dergelijke halsringen zijn uitgedost. De Kelten en andere groepen beschouwden de torque mogelijk als een magisch sieraad dat hun kracht verleende. Krijgers schijnen soms geheel naakt ten strijde te zijn getrokken met alleen een torque om hun nek, zoals weergegeven in het beroemde beeld van een stervende Galliër in het Capitolijns museum in Rome.
Unieke vondst in Nederland
In onze streken lijken deze halssieraden vooral geassocieerd te zijn met leiders. Ze kunnen ook hebben gediend als diplomatiek geschenk of ruilmiddel. Bijzonder is dat ze vaak niet in graven voorkomen, maar als deposities, offers op specifieke plekken in het landschap. Wat de hier afgebeelde torque bijzonder maakt, is dat het de enige gouden halsring is die tot op heden in Nederland is gevonden. De halsring stamt uit de midden-ijzertijd.
Techniek
De torque bestaat uit een gladde, rond gebogen massieve staaf goud met een geornamenteerde kraag en uiteinden. In de versiering zien we twee driehoeken die worden geflankeerd door kralen of parelbanden tussen een tweetal diep uitgestoken lijnen. Ze zijn aangebracht door middel van een punch-techniek, gravering en gutsen. Waarschijnlijk is het stuk oorspronkelijk gemaakt in het Midden-Rijngebied of Centraal-Frankrijk met de ‘verloren-was-techniek’, een methode waarbij met behulp van was en keramiek een gietvorm wordt gemaakt en de was in gesmolten staat wordt afgevoerd.
Munten
Mogelijk is het gebruik van munten bepalend geweest voor de hoge goudwaarde van een halsring als deze. Onderzoek aan andere torques en armringen heeft aangetoond dat die vaak een veelvoud wogen van munttypes uit het Mediterrane gebied. In dit geval zou er sprake kunnen zijn van 26 Darische staters. Dat zou een aanwijzing kunnen zijn voor uitgebreide handelsnetwerken en contacten in de late ijzertijd.
