2013 | aanwinst Romeinse collectie
Door de sluiting in 2013 van het GeldMuseum in Utrecht moest een nieuwe bestemming gezocht worden voor de collectie munten, penningen en gesneden stenen. Het Ministerie van OCW besloot de gesneden stenen uit de oudheid over te dragen aan het Rijksmuseum van Oudheden. Hiermee is het museum in het bezit gekomen van een verzameling bewerkte (half)edelstenen van internationaal belang.
- Een aantal gesneden stenen is te zien in de Klassieke wereld-zalen op de eerste verdieping
De 'Gemma Constantiniana'
Edelstenen snijden en graveren vanaf 3000 v.Chr.
Het snijden, graveren en polijsten van (half-) edelstenen is een eeuwenoude techniek. Al rond 3000 v.Chr. kwam die in het oostelijke Middellandse Zeegebied tot ontwikkeling. Kunstenaars in het oude Nabije Oosten en Egypte konden door technische vooruitgang steeds mooiere en hardere steensoorten bewerken.
Cameeën en intaglio’s
Door het wegsnijden van omringende steenlagen ontstaat een voorstelling in reliëf. Deze techniek werd in de vierde eeuw v.Chr. ontwikkeld. Dergelijke sierstenen worden cameeën genoemd. Wanneer de voorstelling ín de steen is gegraveerd, spreken we met een Italiaanse term over een intaglio, maar vaak wordt eenvoudigweg gesproken van een gem.
De triomf van keizer Constantijn
De Gemma Constantiniana is een van de grootste cameeën uit de klassieke oudheid. Het stuk is gemaakt naar aanleiding van Constantijns overwinning op zijn rivaal Maxentius in 312 na Chr. De siersteen is met grote zorg gesneden uit een gelaagde agaat.
Bezit van Peter Paul Rubens
De camee toont de keizer en zijn vrouw Fausta in een triomfwagen. Achter de keizer staat zijn moeder Helena. Beide vrouwen wijzen naar Constantijns zoontje Crispus, de beoogde troonopvolger. Twee centauren trekken de wagen en vertrappen vijanden. Om de triomf compleet te maken vliegt Victoria met een zegekrans naar de keizer toe. In de zeventiende eeuw was de camee in het bezit van de Antwerpse schilder-diplomaat Peter Paul Rubens.