De Nubische oudheid in het RMO

See below for English version

Naamsuitbreiding

Enkele maanden geleden is de naam van de collectie Egypte van het Rijksmuseum van Oudheden (RMO) veranderd in ‘Egypte en Nubië’. Hiermee wil het museum meer recht doen aan de breedte van de collectie en de reikwijdte van het museale onderzoek. Bovendien wil het museum het verhaal over de oudheid van Noordoost-Afrika verdiepen door meer zichtbaarheid te geven aan de verschillen én de verbanden tussen Egypte en Nubië.

Wat is Nubië?

Hoewel het woord Nubië al jaren gebruikt wordt in tentoonstellingen van het RMO, is misschien niet altijd even helder wat woord precies betekent. ‘Nubisch’ duidt een groep onderling verbonden talen aan, maar ook de etniciteit van een groep culturen in het gebied tussen de Zuid-Egyptische stad Aswan en de Soedanese stad Khartoem. De oude Nubiërs spraken dus talen die verschilden van het Oudegyptisch, maar geografisch gezien overlapt het Nubische gebied met het zuiden van het oud-Egyptische gebied. De geografische aanduidingen zijn overigens fluïde en bewegelijk. Door de eeuwen heen waren er bovendien etnisch oud-Egyptische gemeenschappen in Nubië en etnisch Nubische gemeenschappen in Egypte.

Kaart van Egypte en Soedan

Kaart van Egypte en Soedan. Mark Dingemanse.

Toen en nu

Het is onmogelijk om de oude geschiedenis van Egypte goed uit de doeken te doen zonder het over Nubië te hebben – en vice versa. Het is echter belangrijk om te onthouden dat Nubië geen oudheidkundig begrip is: Nubië bestaat nog steeds. Tot op de dag van vandaag zijn er in Egypte en Soedan Nubische gemeenschappen waarin Nubisch wordt gesproken, en gezongen! Helaas wordt de groep sprekers van de Nubische talen steeds kleiner.

Culturele diversiteit

De oude geschiedenis van het geografische Nubië is net zo complex als die van andere gebieden. Tussen ongeveer 2500 en 1500 v.Chr. kwam vanuit Zuid-Nubië de Kerma-cultuur op als grootste cultuur tussen andere Nubische groepen. Later, vanaf ca. 1050 v.Chr., groeide rondom de zuid-Nubische stad Napata het koninkrijk van Koesj uit tot een invloedrijke macht die tussen ca. 753 en 664 v.Chr. deels of geheel over Egypte regeerde. Rond 591 v.Chr. werd de zuidelijker gelegen stad Meroë de hoofdstad van het Koesjitische rijk. Daarom wordt de tijd tussen zesde eeuw v.Chr. en de vierde eeuw na Chr. de Meroïtische periode genoemd.

Beperkte kennis

Onze kennis van deze en andere Nubische culturen is beperkt, niet in de laatste plaats omdat sommige Nubische culturen geen geschreven bronnen hebben nagelaten. Oud-Egyptische teksten en afbeeldingen bieden vaak enig houvast, maar geven vanuit het officiële perspectief van de oud-Egyptische staat een versimpeld beeld van het leven in Nubië.

Mummievormig grafbeeldje van koning Taharqa gemaakt van kwartsiet.

Grafbeeldje F 2014/3.1 van de Koesjitische koning Taharqa

Voorwerpen uit Egypte en Soedan

Momenteel weten we dat 2143 voorwerpen in het RMO (8.5% van de collectie Egypte en Nubië) zo goed als zeker uit Nubië komen. De meerderheid is afkomstig uit Zuid-Egyptische plaatsen als Aniba, Boehen, Faras, Shokan en Abdallah Nirqi. Een kleine groep van zo’n 208 voorwerpen komt zeker uit Soedan en is gevonden bij opgravingssites als Sanam, Noeri, Napata, Soba en Meroë. Het daadwerkelijke aantal voorwerpen uit Soedan is wellicht groter. Onder de voorwerpen waarvan de archeologische herkomst niet bekend is, bevinden zich mogelijk nog meer objecten uit Soedan.

Nubiërs in Egypte

De collectie van het RMO bevat voorwerpen uit graven van een Nubische cultuur die in de egyptologie de pangrafcultuur heet, naar de karakteristieke ondiepe kuilgraven waarin deze mensen werden begraven. De graven werden tussen 1850 en 1500 v. Chr. aangelegd op verscheidene plekken, van het noorden van Soedan tot in het midden van Egypte. Daarnaast worden in het museum stèles bewaard uit Gebelein, een stad in het zuiden van Egypte, waar sporen zijn aangetroffen van een Nubische gemeenschap. De stèles zijn in Egyptische stijl gemaakt en beschreven met Egyptische teksten. Nubische elementen zijn soms te herkennen in de klederdracht en kapsels van de afgebeelde eigenaren en soms in de Nubische namen.

Stèle van Ini-iqer met een boog in zijn hand. Naast hem staat vrouw Bendit met een hand om op zijn schouder.

Stèle F 1938/1.6 uit Gebelein van boogschutter Ini-iqer en zijn vrouw met de Nubische naam Bendit.

Profiel van het museum

Aandacht voor het oude Nubië past bij het onderzoeksprofiel van het RMO. Onder het bestuur van Adolf Klasens (1959-1979) was Nubië bijvoorbeeld een zwaartepunt in het onderzoek en het aankoopbeleid van het museum. Het museum droeg bij aan de UNESCO-operatie om de archeologie van Noord-Nubië te redden en deed opgravingen in Abdallah Nirqi en Shokan. De archeologische vondsten uit Shokan worden momenteel bestudeerd en een wetenschappelijke publicatie is in voorbereiding. Bovendien kreeg het museum als gevolg van de opgraving de tempel van het Nubische plaatsje Taffeh geschonken van de Egyptische overheid. Dit heiligdom heeft nu de prominentste plaats in het RMO.

Hedendaags onderzoek naar Nubië

De bestudering van het oude Nubië is in de afgelopen vier decennia sterk veranderd. Eerder werd Nubië dikwijls gezien als een streek die vooral anders was dan Egypte: een duidelijk afgescheiden gebied, Afrikaans en zwart, waar witte Egyptenaren kwamen om te domineren en te plunderen. Dankzij de inspanningen van onderzoekers weten we steeds meer over de archeologie van het Nubische gebied en krijgen we een realistischer beeld van de ingewikkelde wijzen waarop de Nubische culturen onderling en met de oud-Egyptische cultuur zijn verbonden.

Eigen bestaansrecht

Wetenschappers beschouwen het oude Nubië nu meer als een onderzoeksgebied dat een eigen bestaansrecht heeft en niet door de lens van het oude Egypte gezien hoeft te worden. Dat het spannende tijden zijn voor de bestudering van het oude Nubië blijkt bijvoorbeeld uit de vele wetenschappelijk publicaties die recentelijk zijn verschenen, zoals het Oxford Handbook of Ancient Nubia. Bij de collectie Egypte en Nubië in het RMO blijven we de ontwikkelingen volgen.

De voorkant van de zandstenen tempel van Taffeh in het RMO.

De tempel uit het Nubische stadje Taffeh in het RMO.

English version

Name change

A few months ago, the name of the collection called ‘Egypt’ in the National Museum of Antiquities in Leiden (RMO) was changed to ‘Egypt and Nubia’. With this change, the museum wants to do more justice to the breadth of the collection and the scope of the museum’s research. In addition, the museum wants to deepen the story of northeast Africa in antiquity, by highlighting the differences and the connections between Egypt and Nubia.

What is Nubia?

Although the word ‘Nubia’ has been used in exhibitions in the RMO for years, it may not always be clear what the word means exactly. ‘Nubian’ denotes a group of interconnected languages, but also the ethnicity of a group of cultures in the area between the southern Egyptian city of Aswan and the Sudanese city of Khartoum. The ancient Nubians spoke languages ​​different from the Egyptian language, but geographically the area called Nubia overlaps with the southern part of ancient Egyptian territory. It should be stressed that these geographical indications are fluid and wandering. Moreover, there were ethnically Egyptian communities in Nubia and ethnically Nubian communities in Egypt.

Then and now

It is impossible to properly describe the history ancient of Egypt without talking about Nubia and vice versa. However, it is important to remember that Nubia is not an archaeological notion. Nubia still exists and to this day there are Nubian communities in Egypt and Sudan, in which Nubian is spoken and sung! Unfortunately, the number of speakers of Nubian languages ​​is declining.

Cultural diversity

The ancient history of geographical Nubia is as complex as that of other areas. Between about 2500 and 1500 BC, the Kerma culture emerged from southern Nubia as the largest culture among other Nubian groups. Later, from about 1050 BC, the kingdom of Kush, centred around the southern Nubian city of Napata, grew into an influential power. Between ca. 753 and 664 BC it ruled over all or parts of Egypt. Around 591 BC, the city of Meroe, situated further to the south, became the capital of the Kushite empire. Therefore, the time-span between the sixth century BC and the fourth century AD is called the Meroitic period.

Limited knowledge

Our knowledge of these and other Nubian cultures is limited, not least because some Nubian cultures have left no written records. Ancient Egyptian texts and images often offer some indications, but they were mostly created from the official perspective of the ancient Egyptian state and present a simplified picture of life in ancient Nubia.

Objects from Egypt and Sudan

We currently know that 2143 objects in the RMO (8.5% of the Egyptian and Nubian collection) were almost certainly found in Nubia. The majority come from southern Egyptian places such as Aniba, Buhen, Faras, Shokan and Abdallah Nirqi. A small group of some 208 artefacts definitely comes from Sudan and was excavated at sites such as Sanam, Nuri, Napata, Soba and Meroe. The actual number of artefacts from Sudan may be greater still, hiding away among the objects whose archaeological provenance is unknown.

Nubians in Egypt

The collection of the RMO contains artefacts from burials of a Nubian culture known in Egyptology as the pan-grave culture, after the characteristic shallow pit burials in which its people were interred. The burials were made between 1850 and 1500 BC at various sites, from northern Sudan to central Egypt. In addition, the museum houses stelae from Gebelein, a city in southern Egypt, where traces of a Nubian community have been found. The stelae are made in Egyptian style and inscribed with Egyptian texts. Nubian elements can sometimes be recognised in the costumes and hairstyles of the depicted owners and sometimes in the Nubian names.

Profile of the museum

A special focus on ancient Nubia is consistent with the RMO’s research profile. For example, under the management of Adolf Klasens (1959-1979), Nubia ranked very high on the museum’s research agenda and in its acquisition policy. The museum contributed to the UNESCO operation to save the archaeology of northern Nubia and excavated at Abdallah Nirqi and Shokan. The archaeological finds from Shokan are currently being studied and an academic publication is in preparation. In conjunction with these excavations, the temple from the Nubian town of Taffeh was donated to the museum by the Egyptian government. This sanctuary now occupies the most prominent place in the RMO.

Contemporary Nubian studies

The study of ancient Nubia has changed a lot over the past four decades. Previously, Nubia was often seen as a region very different from Egypt: a distinctly separate region, African and black, where white Egyptians came to dominate and plunder. Thanks to the efforts of researchers, we know increasingly more about the archaeology of the Nubian region and we gain a more realistic picture of the intricate ways in which Nubian cultures are interconnected and how they relate to ancient Egyptian culture.

A field of its own

Researchers now see ancient Nubia more as a field of research that has its own right to exist and a culture that does not need to be seen through the lens of ancient Egypt. That these are exciting times for the study of ancient Nubia is apparent from the many scientific publications that have recently appeared, such as the Oxford Handbook of Ancient Nubia. From the collection Egypt and Nubia in the RMO, we will continue to monitor these developments.

Daniel Soliman

Daniel Soliman (Caïro, 1985) is conservator van de collectie Egypte en Nubië. Hij promoveerde in de egyptologie aan de universiteit van Leiden met een onderzoek naar merktekens en geletterdheid in het dorpje Deir el-Medina. In het RMO bestudeert hij de collectie en maakt hij tentoonstellingen. Daniel is in het bijzonder geïnteresseerd in de periode van het Nieuwe Rijk (1539-1077 v.Chr), herkomstgeschiedenissen en de rollen die het oude Egypte en Nubië vandaag in onze levens spelen.
Lees meer van deze auteur

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site wordt beschermd door reCAPTCHA en het Google privacybeleid en servicevoorwaarden zijn van toepassing.

Reacties

Nog geen reactie geplaatst.