Sieraden van barnsteen
Barnsteen, oftewel fossiel hars, was gedurende een groot deel van de prehistorie een geliefd materiaal voor het maken van kralen en andere sieraden. En dat is het nog steeds. Het wordt voornamelijk gevonden rondom de Oostzee en in het oostelijk gedeelte van de Noordzee langs de Deens/Duitse kust. Daar komt het materiaal vrij uit oude bodemlagen en spoelt het op het strand.
Barnsteenroute
In de prehistorie raakte barnsteen verspreid over grote delen van Europa. Dat gebeurde via een handelsnetwerk dat ook wel de Barnsteenroute wordt genoemd, naar het voorbeeld van de latere Zijderoute vanuit China. De handel in barnsteen bracht grote welvaart en rijkdom in het gebied van herkomst. Waarschijnlijk hebben de Scandinaviërs het materiaal op grote schaal geruild voor brons uit Midden-Europa. Vandaar ook dat er in hun gebied grote aantallen prehistorische bronzen voorwerpen zijn gevonden. Dat kwam ook doordat ze een eigen bloeiende bronsindustrie konden ontwikkelen als gevolg van de grote toevoer van brons.
Barnsteen in Nederland
Ook in Nederland, langs de kust, in Drenthe en op de Veluwe, werd en wordt barnsteen gevonden, maar dan in kleinere stukken en van een slechtere kwaliteit dan uit het Oostzeegebied. Toch werd het in de prehistorie wel verzameld en verwerkt tot kleine kralen. Het bewijs daarvoor vinden we in Velsen, waar een nederzetting uit de bronstijd (vanaf 2000 v. Chr.) is opgegraven met grote hoeveelheden mislukte kralen, afvalstukken en vuursteenboortjes om gaten te maken. Waarschijnlijk heeft deze barnsteenbewerking echter nooit een grote economische betekenis gehad.
Kralen
De oudste barnsteenvondsten in ons land zijn ongeveer 6200 jaar oud. Het gaat om kralen die werden aangetroffen in een voormalig grafveld bij Swifterbant in Oostelijk Flevoland. Ze zijn te zien in Museum Nieuw Land in Lelystad. De kralen waren aangebracht als een hoofdband om de schedel van de doden. Uit het laat-neolithicum (vanaf 2900 v. Chr.) kennen we behalve kralen ook veel ingenieus gemaakte knoopjes en hangers van barnsteen. De meeste barnsteenvondsten dateren uit de brons- en ijzertijd. In die perioden werd het Scandinavische barnsteen in grote brokken en mogelijk ook als kant-en-klare kralen geïmporteerd.
Emmen, Uddel en Garderen
Een fraai voorbeeld van een barnstenen kralensnoer werd gevonden in een grafheuvel in de Emmerdennen bij Emmen (zie eerste afbeelding). Het was samen met beenderresten in een kleine pot gestopt. Aan het snoer hing ook een kraal van bergkristal. Bij het Uddelermeer (Uddel op de Veluwe) werd een kraal van barnsteen gevonden die aan een bronzen halsring hing (zie tweede afbeelding). In een grafheuvel bij Garderen (gemeente Barneveld) werd een halssnoer van barnstenen kralen ontdekt dat als grafgift was meegegeven met de dode.
